Το πρώτο… Amber Alert ήταν στα ελληνικά και αφορούσε εξαφάνιση σκλάβου!

Κάποια στιγμή στην διάρκεια του 3ου αιώνα π.Χ., ένας άνθρωπος που είχε στην δούλεψή του σκλάβους, έγραψε ένα σημείωμα για έναν σκλάβο, ο οποίος το είχε… σκάσει. Επρόκειτο για έναν Αιγύπτιο. Έδινε και αμοιβή σε όποιον τον έβρισκε και τον επέστρεφε... Η περιγραφή που δόθηκε για αυτόν τον φυγά είναι κάθε άλλο παρά κολακευτική:

«Δίδεται αμοιβή σε όποιον βρει τον (άγνωστο), έναν Αιγύπτιο από την Άθλιβι[1], ο οποίος δεν γνωρίζει ελληνικά και είναι ψηλός, αδύνατος, καραφλός, με ένα σημάδι στο αριστερό μέρος του κεφαλιού του, γεμάτος ελιές, με ίκτερο, αραιά γένια, χωρίς να έχει τρίχα σε όλο το πηγούνι του, με απαλό δέρμα, στενό σαγόνι, μακρυά μύτη. Ένας υφαντής που τριγυρνάει νομίζοντας πως είναι κάποιος. Είναι περίπου 32 χρονών. Φοράει έναν λαμπερό χρωματιστό μανδύα»… Η περιγραφή αυτή κάθε άλλο παρά για κάποιον που έχασε τον... σκλάβο του μοιάζει. Περισσότερο μοιάζει για περιγραφή κάποιου / κάποιας χολωμένου / χολωμένης, που έχασε τον εραστή του / της...Άλλοι πάπυροι που βρέθηκαν στην Οξύρρυγχο της Αιγύπτου, επίσης αποδεικνύουν πως υπήρχαν σκλάβοι φυγάδες. Ο πάπυρος με τον κωδικό P.Oxy. XII 1423, που χρονολογείται στα μέσα του 4ου αιώνα, είναι ουσιαστικά μια εξουσιοδότηση για την σύλληψη ενός σκλάβου, ενώ στον πάπυρο με κωδικό P.Oxy. XIV 1643 (του 298 π.Χ.), ένας ιδιοκτήτης σκλάβων εξουσιοδοτεί τον αντιπρόσωπό του να φυλακίσει τον σκλάβο του, ο οποίος το είχε… σκάσει για την Αλεξάνδρεια (380 χλμ. μακριά), να τον κατηγορήσει, να τον κτυπήσει, να κυνηγήσει όσους τον προστάτευαν και να τον γυρίσει πίσω στην Οξύρρυγχο.

Όπως αποκαλύπτουν κλασσικοί συγγραφείς, οι δραπέτες σκλάβοι δεν ήταν κάτι ασυνήθιστο στην αρχαία Ελλάδα ή στην Ρώμη. Στα Απομνημονεύματα του Ξενοφώντα, ο Σωκράτης ρωτά τον Διόδωρο: «Πες μου, Διόδωρε, ...αν ένας από τους υπηρέτες σου φύγει μακριά, θα προσπαθούσες να τον φέρεις πίσω ασφαλή;»… Και ο Διόδωρος απάντησε: «Φυσικά. Και προσκαλώ και άλλους να βοηθήσουν, προσφέροντας μια αμοιβή για να τον φέρουν πίσω». ΑΚΟΥΣΤΕ την ραδιοφωνική εκπομπή του Γ. Λεκάκη για την Δουλεία στην Αρχαία Ελλάδα, για να ξεχωρίσετε τον δούλο από τον σκλάβο, ΕΔΩ. Οι ιδιοκτήτες σκλάβων πάντα ανησυχούσαν πως οι υπηρέτες τους θα το έσκαγαν, ως επακόλουθο των όσων φρικτών εκείνοι υπέμεναν. Στην παραπάνω περιγραφή, είδαμε πώς χλευάζουν τον σκλάβο, λέγοντας πως τριγυρνούσε «νομίζοντας πως είναι κάποιος», αφού στην πραγματικότητα ήταν ένα… τίποτα στα μάτια του ιδιοκτήτη του. Οι σκλάβοι, στα ρωμαϊκά χρόνια, δεν ήταν τίποτε παραπάνω από ιδιοκτησία όσων είχαν εξουσία. Μπορούσαν να πωλούνται, να κληροδοτούνται, να δίνονται ως προίκα ή δώρο. Για να προστατέψουν την περιουσία τους, οι ιδιοκτήτες κατέφευγαν σε διάφορα μέσα προκειμένου να αποτρέψουν τους σκλάβους από το να διαφύγουν. Ίσως το πιο προφανές παράδειγμα αυτών των μέτρων ήταν τα κολάρα.Το πιο γνωστό παράδειγμα αυτών των κολάρων, το οποίο είναι το μόνο που σώζεται έχοντας πάνω του την επιγραφή, είναι το χάλκινο «κολάρο του Ζωνίνου / Zoninus», που ονομάσθηκε έτσι από το όνομα του ιδιοκτήτη σκλάβων που είναι γραμμένο στην επιγραφή. Σε αυτήν αναγράφεται στα λατινικά: “Fugi, tene me. Cum revoc(a)veris me d(omino) m(eo) Zonino, accipis solidum”. Δηλαδή: «Έχω διαφύγει. Να με συλλάβεις. Όταν με γυρίσεις πίσω στον αφέντη μου τον Zoninus, θα λάβεις ένα χρυσό νόμισμα»... Ο σκλάβος δεν ήξερε γράμματα, οπότε δεν μπορούσε να ξέρει τι καταστροφικό μήνυμα κουβαλούσε πάνω του… Τέτοια κολάρα φαίνεται πως ήταν πολύ συνηθισμένα εκείνην την εποχή… Όμως και να έφευγαν οι σκλάβοι, που θα πήγαιναν; Στο παραπάνω παράδειγμα του ψηλού, αδύνατου Αιγύπτιου, εκείνος προέρχεται από την Άθλιβι. Όμως ο πάπυρος βρέθηκε στην Οξύρρυγχο, σχεδόν 250 χλμ. νοτιότερα. Τι συμπεραίνουμε από αυτό; Καταγόταν από εκεί, αλλά είχε μεταφερθεί σαν σκλάβος στην Οξύρρυγχο και πιθανότατα προσπαθούσε να γυρίσει πίσω στο σπίτι του; Ή το είχε σκάσει από την Άθλιβι και το σημείωμα της απόδρασής του βρέθηκε με κάποιο τρόπο νότια; Αφού η δουλεία ήταν νόμιμη παντού, πού θα αισθανόταν ασφαλής; Και ποιος μπορούσε να τον προστατέψει όταν το να προσφέρεις καταφύγιο σε έναν σκλάβο ήταν παράνομο; Όπως άλλωστε ρωτάει ο Λούσιος ο πρωταγωνιστής στο σύγγραμμα του Απουλήιου «Μεταμορφώσεις», μια σκλάβα: «Μα πού στον κόσμο θα κατευθυνθείς; Και ποιος θα σου παρέχει άσυλο;»… ΠΗΓΕΣ: Papyrus stories, 15.3.2019. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 16.3.2019. Απόδοσις Α. Λεκάκης. Parkin Tim G. και Pomeroy Arthur J. «Roman Social History: A Sourcebook», Λονδίνο, Routledge, σελ. 169, 2007. Bradley Keith και Cartledge Paul, επιμ. «The Cambridge World History of Slavery», τ. 1: «The Ancient Mediterranean World», Cambridge, 2011. Trimble Jennifer «The Zoninus Collar and the Archaeology of Roman Slavery», American Journal of Archaeology, 120/3, σελ. 447–472, 2016.