Υπάρχει Ψυχή;

Υπάρχει ψυχή; Είναι μια τεράστια ερώτηση που δεν έχει πάρει απάντηση μέχρι σήμερα, ή μάλλον όλοι οι θρησκευόμενοι δίνουν μια φανατική θετική απάντηση, η οποία όμως, εμπράκτως, δεν έχει αποδειχτεί. Οι αρχαίοι ημών πρόγονοι και μεγάλοι διανοούμενοι, όπως ο Σωκράτης, ο Αριστοτέλης, ο Ιπποκράτης κ.λπ. είχαν ο καθένας τη δικιά του ξεχωριστή γνώμη για την ψυχή. Από την άλλη, η σύγχρονη επιστήμη, ψυχίατροι, ψυχολόγοι κ.λπ. αμφισβητούν τα όσα λέγονται για την ύπαρξη της ψυχής. Αυτή η πληθώρα των απαντήσεων, ναι! υπάρχει ψυχή, ή όχι, δεν υπάρχει ψυχή, κάνει τον πολύ κόσμο να μην ξέρει τι να πιστέψει. Έτσι, άλλο πιστεύει αυτός, άλλο πιστεύεις εσύ και άλλο πιστεύω εγώ. Επιτρέψτε μου, εδώ, να σας απασχολήσω, για λίγο, με το δικό μου πιστεύω.

Κατ’ αρχάς, να σας υπενθυμίσω, ότι η έννοια της ψυχής δημιουργήθηκε εδώ και χιλιάδες χρόνια. Στην Ιλιάδα, ας πούμε, το 800 π.Χ. τη συναντάμε κατά κόρον. Ας δούμε, όμως, για λίγο, ποιοί λόγοι ανάγκασαν τον άνθρωπο να ασχοληθεί με αυτό το θέμα. Οι λόγοι είναι, όλα αυτά τα πολύ σπουδαία πράγματα, που νοιώθουμε καθημερινά να συμβαίνουν μέσα μας, όπως για παράδειγμα, ακούμε κάποια στιγμή ένα πολύ ευχάριστο γεγονός και χαιρόμαστε! Κάποια άλλη στιγμή πάλι ακούμε ένα δυσάρεστο γεγονός και στενοχωριόμαστε, ή συμβαίνει κάτι και μας τρομάζει, ή μας θυμώνει, ή κάποιος μας κομπλιμεντάρει και τον συμπαθάμε. Με λίγα λόγια, αισθανόμαστε να συμβαίνουν μέσα μας, χαρά, λύπη, φόβος, θυμός, αγάπη, κ.λπ. Αν κανείς σκεφθεί λιγάκι, θα καταλήξει στο συμπέρασμα, ότι, για να συμβαίνουν αυτά τα πολύ σπουδαία πράγματα μέσα μας, κάτι πρέπει να υπάρχει εκεί μέσα, που τα γεννά, που τα παράγει, που τα δημιουργεί. Αλλά τι είναι αυτό το κάτι; Αυτή η απορία άρχισε να βασανίζει τον άνθρωπο από την αρχαία εποχή και άρχισε να το ψάχνει από τότε, αλλά, δυστυχώς…, δεν έβρισκε τίποτα. Και όμως…, υπάρχει κάτι…, συλλογιζόταν...! Δεν μπορεί, ας πούμε, να χαιρόμαστε και αυτή η χαρά να δημιουργείται μέσα μας από μόνη της. Κάτι πρέπει να υπάρχει, και για να μην το βρίσκουμε, θα είναι κάτι άυλο, ή θα είναι κάτι…, ίσως, σαν ένα πολύ ελαφρύ αεράκι…, κάτι σαν πνοή… και έτσι το ονόμασαν ψυχή (από το ψύχω, που σημαίνει φυσώ, πνέω, εξ ου η πνοή και η αναπνοή) .

Ας δούμε, όμως, τι συμβαίνει στη πραγματικότητα.

Για να γίνει καλύτερα κατανοητό, αυτό που θέλω να πω, θα ξεκινήσω με ένα δυνατό παράδειγμα, που το έχουμε βιώσει όλοι. Ας υποθέσουμε, ότι εκεί που καθόμαστε ήσυχα στο σπίτι μας κι απολαμβάνουμε το καφεδάκι μας, ακούμε ξαφνικά μιά βοή, αισθανόμαστε ένα κούνημα, το κούνημα δυναμώνει… δυναμώνει... Οι πολυέλαιοι πάνε και έρχονται. Τα πράγματα από τα ράφια αρχίζουν να πέφτουν, οι σοβάδες το ίδιο, γεμίζει ο τόπος συντρίμμια. Το σπίτι συνεχίζει να πηγαινοέρχεται… τρίζει συθέμελα. Τώρα θα πέσει... Η καρδιά μας τρελαίνεται, οι χτύποι γρήγοροι και δυνατοί, θα τη σπάσουν. Το στομάχι σφίγγει, μαγκώνει. Κοντανασαίνουμε. Τα πόδια κόβονται. Με δυσκολία βγαίνει η φωνή. Ψάχνουμε να βρούμε την πόρτα. Η πόρτα δεν ανοίγει. Πανικός… Να… σταματάει!… σταματάει!… σταμάτησε!. Ευτυχώς…! ευτυχώς σταμάτησε! Είμαστε όλοι ζωντανοί…! Το σπίτι τραυματισμένο, αλλά όρθιο κι αυτό! Ο σεισμός σταμάτησε, αλλά ο τρελός χορός μέσα μας συνεχίζει για κάμποση ώρα ακόμα.

Τώρα που πέρασε το κακό κι είμαστε ψύχραιμοι ας ξαναδούμε τι ακριβώς μας συνέβη. Ακούσαμε πρώτα μια βοή, αισθανθήκαμε το κούνημα του δαπέδου κάτω από τα πόδια μας, είδαμε το σπίτι να πηγαινοέρχεται και κάποια πράγματα να πέφτουν απ’ τα ράφια. Οι αισθήσεις, ακοή, όραση, κ.λπ. μας περάσανε γρήγορα το φαινόμενο στον εγκέφαλο, ο εγκέφαλος το επεξεργάστηκε με αστραπιαίες διαδικασίες και το πέρασε σαν τρομερό γεγονός στα σπλάχνα και τα υπόλοιπα όργανα κι αυτά, από την ήρεμη κατάσταση που βρισκόταν, πανικοβλήθηκαν, άρχισαν να δουλεύουν σαν τρελά. Καρδιά, στομάχι, πνεύμονες κι όλα τα υπόλοιπα όργανα σε πλήρη υπερδιέγερση. Τα συναισθήματα πολλά, μπερδεμένα, όλα άσχημα, με κυρίαρχο το συναίσθημα του τρόμου. Με λίγα λόγια, θα λέγαμε, η ψυχική μας κατάσταση στα χειρότερά της.

Ας πάρουμε τώρα ένα άλλο παράδειγμα. Υποθέτουμε, ότι ένα πολύ αγαπημένο μας πρόσωπο, ας πούμε το παιδί μας, λείπει πολλά χρόνια στην ξενιτιά και απ’ ό,τι μας λέει στο τηλέφωνο θα αργήσει να έρθει για να το δούμε και μείς έχουμε βγάλει από μέσα μας, για το παρόν, την άμεση προσμονή του και ζούμε με τη μακρινή ελπίδα του γυρισμού του. Ξαφνικά…! Εκεί που καθόμαστε, γύρω από το τζάκι και ανακατεύουμε τη θράκα, έρχεται κάποιος μικρός τρέχοντας στο σπίτι και μας λέει με κομμένη την ανάσα, «Έρχεται…! Έρχεται ο Γιώργος! Μόλις κατέβηκε στην πλατεία από το λεωφορείο…». Πεταγόμαστε όρθιοι, αλαφιασμένοι και τρέχουμε απορριμμένοι προς την πλατεία, η καρδιά μας πάει να σπάσει από την αγωνία. Η χαρά πλημυρίζει τα στήθια μας. Όλα τώρα είναι διαφορετικά απ’ ό,τι ήταν στο σεισμό. Τώρα όλα είναι ευχάριστα.

Ας παρακολουθήσουμε κι εδώ τη διαδρομή που έκανε μέσα μας η ευχάριστη είδηση. Το χαρμόσυνο γεγονός πέρασε από το αυτί στον εγκέφαλο και από τον εγκέφαλο με τις ίδιες διαδικασίες, αλλά ευχάριστες τώρα, πέρασε στα σπλάχνα. Η καρδιά κι εδώ θ’ αλλάξει ρυθμό, θ’ ανεβάσει σφυγμούς, σφυγμούς χαράς τώρα, γλυκούς σφυγμούς. Οι πνεύμονες θα φουσκώνουν και θα ξεφουσκώνουν ευχάριστα, θα πλημμυρίζουν με αέρα, το στομάχι θα αγαλλιάσει και σε όλα τα άλλα όργανα θα συμβεί κάτι ανάλογο. Όλα τα όργανα πανηγυρίζουν. Το νοιώθουμε έντονα αυτό το πανηγύρι μέσα μας. Ένα γλέντι στο οποίο συμμετέχει κάθε ίνα του σώματός μας. Με λίγα λόγια, τα συναισθήματα μας είναι τώρα στα χάη τους.

Σαν τις παραπάνω έντονες ψυχολογικές καταστάσεις μας συμβαίνουν πολλές στη ζωή μας. Εκτός, όμως, από τις πολύ τρομακτικές και τις πολύ ευχάριστες, όπως οι παραπάνω, υπάρχουν και οι ενδιάμεσες. Είναι αυτές που ζούμε καθημερινά. Αυτές που δημιουργούν τα καθημερινά συνηθισμένα γεγονότα. Μια ευχάριστη είδηση, ας πούμε, που ακούσαμε και μας κάνει να χαρούμε λίγο ή κάποιο δυσάρεστο γεγονός, που μας κάνει να λυπηθούμε, ή κάτι που μας θυμώνει, ή μας ξυπνάει την αγάπη κ.λπ.

Για να χαρούμε, ή να λυπηθούμε, ή να στενοχωρηθούμε, ή … δεν είναι πάντα απαραίτητο ν’ ακούσουμε ή να δούμε κάτι, μπορεί και να σκεφτούμε κάτι και να νοιώσουμε κάποια συναισθήματα. Επομένως και η σκέψη μπορεί να μας προκαλέσει, ας πούμε χαρά ή θλίψη. Μερικές φορές, μάλιστα, η θλίψη μπορεί να κολλήσει μέσα μας, να φωλιάσει, να μην φεύγει με τίποτα και να μας προκαλέσει κατάθλιψη.

Από τα παραπάνω 2 παραδείγματα, του σεισμού και του ερχομού προσφιλούς προσώπου, βγαίνει αβίαστα το συμπέρασμα, ότι όλες αυτές οι αναστατώσεις, δυσάρεστες ή ευχάριστες, που δημιουργούνται μέσα μας, είναι ουσιαστικά αναστατώσεις των σπλάχνων, που τους προκλήθηκαν από το μήνυμα που τους έστειλε η σκέψη, ύστερα από τα μηνύματα που η ίδια πήρε από τα αισθητήρια όργανα, μετά από κάποια γεγονότα. Αποτέλεσμα όλης αυτής της συνεργασίας ήταν να δημιουργηθεί το συναίσθημα του τρόμου, στο πρώτο παράδειγμα, και το συναίσθημα της χαράς στο δεύτερο. Έτσι, ανεπιφύλακτα μπορούμε να πούμε, ότι όλη αυτή η συνέργεια-συνεργασία, των αισθητηρίων οργάνων, της σκέψης και των σπλάχνων, παράγουν τα ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ και επομένως τα συναισθήματα είναι παιδιά αυτής της πολύπλοκης θαυμαστής συνέργειας- συνεργασίας. Έχουμε, λοιπόν, από το ένα μέρος τα παιδιά (συναισθήματα) και από την άλλη τη μάννα που τα γεννάει, δηλαδή τη συνέργεια- συνεργασία των αισθητηρίων οργάνων, της σκέψης και των σπλάχνων. Και πως θα την πούμε με μία λέξη όλη αυτή τη συνέργεια-συνεργασία που γεννά τα συναισθήματα;

Η ονομασία θα βγει από μόνη της. Ας ξεκινήσουμε από τον ψυχίατρο. Τι σημαίνει ψυχίατρος; Σημαίνει γιατρός της ψυχής. Πότε πάμε στον ψυχίατρο; Πάμε όταν έχουμε ψυχολογικά προβλήματα. Τι σημαίνει ψυχολογικά προβλήματα; Σημαίνει προβλήματα που τα παράγει, τα γεννά η ψυχή. Και ποια είναι τα ψυχολογικά προβλήματα; Είναι η κατάθλιψη, ο φόβος, το άγχος…. Και τι είναι η κατάθλιψη, ο φόβος, το άγχος κ.λπ.; Είναι συναισθήματα. Άρα τα συναισθήματα τα γεννά η ψυχή. Ποιος αποδείξαμε παραπάνω ότι γεννά τα συναισθήματα; Τα γεννά η συνέργεια-συνεργασία αισθητηρίων, σκέψης και σπλάχνων. Άρα αυτή η ΣΥΝΕΡΓΕΙΑ-ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ, που κάνει αυτό το θαύμα και γεννά τα συναισθήματα είναι η ΨΥΧΗ, και επομένως ΨΥΧΗ ΕΙΝΑΙ Η ΣΥΝΕΡΓΕΙΑ-ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΑΙΣΘΗΤΗΡΙΩΝ ΟΡΓΑΝΩΝ, ΣΚΕΨΗΣ ΚΑΙ ΣΠΛΑΧΝΩΝ. Από εδώ προκύπτει καθαρά, ότι Η ΨΥΧΗ είναι τρισυπόστατη (αισθητήρια-σκέψη-σπλάχνα) κι όταν υπάρχει ψυχολογικό πρόβλημα ο ψυχίατρος δεν επεμβαίνει στα αισθητήρια ή στα σπλάχνα, αλλά επεμβαίνει στον ιθύνοντα, στον κυρίαρχο από τους τρεις παράγοντες, στη ΣΚΕΨΗ.

Στη δημιουργία ενός δυσάρεστου συναισθήματος, όπως άγχους, κατάθλιψης, φόβου κ.λπ., ίσως δεν λαμβάνουν πάντα μέρος τα αισθητήρια όργανα, όπως είπαμε και παραπάνω, ή πολύ λίγο συμμετέχουν. Όλη τη ζημιά την κάνει ο κυρίαρχος παράγοντας, η σκέψη.

Τα συναισθήματα, κατά τη γνώμη μου, είναι το σημαντικότερο στολίδι πάνω στον άνθρωπο. Αυτά δίνουν νόημα στη ζωή του ανθρώπου. Για σκεφθείτε έναν άνθρωπο που δεν αισθάνεται χαρά, αγάπη, λύπη, συμπόνια, πόνο κ.λπ… Αυτός είναι γυμνός, σαν ένα δέντρο χωρίς φύλλα. Από την άλλη, στα συναισθήματα οφείλεται, ακόμη και η πρόοδος του ανθρώπου και της ανθρωπότητας, γενικώς. Ένας άνθρωπος δημιουργεί κάτι γιατί αυτό τον ευχαριστεί, τον ικανοποιεί. Ένας εφευρέτης κάνει μια εφεύρεση, γιατί τον ευχαριστεί. Ένας μαθηματικός ασχολείται με τα μαθηματικά, γιατί αυτά τον ευχαριστούν. Ένας φυσικός, ένας πυρηνικός, ένας γιατρός, ένας μηχανικός, ένας δάσκαλος, ένας θεατρίνος, ένας οποιοσδήποτε επαγγελματίας κ.λπ. κάνει αυτό που τον ευχαριστεί. Χωρίς το συναίσθημα της ευχαρίστησης θα υπήρχε καμία πρόοδος στην ανθρωπότητα; Αλλά τι είναι η ευχαρίστηση; Μήπως δεν είναι ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑ; Άρα, μήπως το ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑ είναι το παν στη ζωή του ανθρώπου; Δεν πρέπει, βέβαια, να ξεχνάμε ποτέ ότι ο σπουδαιότερος παράγοντας του συναισθήματος είναι η ΣΚΕΨΗ (νους, εγκέφαλος)

Όλη η παραπάνω απόδειξη της ΨΥΧΗΣ=ΣΥΝΕΡΓΕΙΑΣ-ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ… δεν ακυρώνει, βέβαια, τη θρησκεία. Αντίθετα, πιστεύω, και το πιστεύω ειλικρινά αυτό, ότι η θρησκεία είναι το ηρεμιστικό της ψυχής = συνέργειας-συνεργασίας… του ανθρώπου, αρκεί, βέβαια, να δεχτεί να πάρει ο άνθρωπος αυτό το ηρεμιστικό, και αν δεχτεί να το πάρει, σίγουρα, δεν θα έχει παρενέργειες, αλλά και δεν θα έχει ποτέ ξανά στο μέλλον αυτό το πρόβλημα. Αν, όμως, δεν δεχτεί να πάρει το ηρεμιστικό της θρησκείας και δεχτεί να πάρει το ηρεμιστικό του ψυχιάτρου, τότε μπορεί να έχει και παρενέργειες, αλλά και μπορεί να ξαναεμφανιστεί το πρόβλημα. Διαλέγει και παίρνει. Μια μικρή απόδειξη, ότι όντως η θρησκεία είναι ηρεμιστικό φαίνεται και από το: Όταν πηγαίνεις στην εκκλησία, αισθάνεσαι μια γλυκιά ηρεμία, ελαφριά μεν, αλλά την αισθάνεσαι. Αυτό από μόνο του μας λέει κάτι.

ΡΑΠΤΗΣ ΝΙΚΟΣ