Τὸ ἀστείρευτο ἑλληνικὸ «γλωσσολογικὸ ὕδωρ»

Ακριβολογία: Μια μοναδική ιδιότητα της ελληνικής γλώσσης

του Ἀντωνίου Α. Ἀντωνάκου
φιλολόγου-ἱστορικοῦ
Οἱ ξένοι ὅταν θέλουν νὰ δημιουργήσουν μιὰ λέξη, εἰδικὰ σὲ ἐπιστημονικὸ πεδίο, χρησιμοποιοῦν πάντοτε καὶ μόνο τὴν Ἑλληνική. Γιὰ παράδειγμα ἀναφέρω μιὰ ἀπὸ τὶς μεγαλύτερες ἑταιρεῖες ἀθλητικῶν εἰδῶν, τὴν ἑταιρεία Nike (ἡ λέξη προφέρεται «νάϊκι» καὶ ὄχι «νάϊκ»). NIKE ὅμως σημαίνει Νίκη. Τὸ ὄνομα αὐτὸ ἐδόθη πρὸς τιμὴν ...
τῆς Νίκης τῆς Σαμοθράκης, ἀντίγραφο τοῦ ἀγάλματος τῆς ὁποίας κοσμεῖ τὸ ἐργοστάσιο τῆς ἑταιρείας στὸ Ὄρεγκον, διότι νίκη στὴν ἑλληνικὴ εἶναι αὐτὴ ποὺ ἐπέρχεται μέσα ἀπὸ τὴν ψυχικὴ δύναμη, ἐνῶ victory εἶναι ἡ νίκη ποὺ ἐπέρχεται μὲ ὁποιονδήποτε τρόπο.Τὸ ὄνομα τῆς θεᾶς Νίκης ἐπέλεξε, ἐπίσης, καὶ ἡ γνωστὴ ἑταιρεία φωτογραφικῶν εἰδῶν ΝΙΚΟΝ γιὰ νὰ προωθήσει τὰ προϊόντα της. Ἀλλὰ καὶ ἡ γνωστὴ παγκοσμίως ἰαπωνικὴ ἑταιρεία φωτογραφικῶν εἰδῶν CANON πρὶν ἀπὸ μερικὰ χρόνια ἐφεῦρε τὸ περίφημο σύστημα αὐτόματης ἑστίασης (Auto Focus), τὸ ὁποῖο στὴ συνέχεια υἱοθέτησαν ὅλες οἱ ἑταιρεῖες γιὰ τὶς γενιὲς τῶν φωτογραφικῶν μηχανῶν τους. Τὸ σύστημα αὐτὸ ἡ CANON τὸ ὠνόμασε EOS ἀπὸ τὰ ἀρχικὰ τῶν λέξεων ELECTRONIC OPERATING SYSTEM, ποὺ σημαίνουν «Ἠλεκτρονικὸ σύστημα χειρισμοῦ». Οἱ ἴδιοι οἱ Ἰάπωνες, λοιπόν, ἔγραφαν στὶς ὁδηγίες χειρισμοῦ (Manual) τῶν μηχανῶν τὰ ἑξῆς: «Ὠνομάσαμε τὸ νέο σύστημα μὲ τὴν λεξη EOS (ἀπὸ τὰ ἀρχικὰ λέξεων ELECTRONIC OPERATING SYSTEM). Ἡ λέξη αὐτὴ δὲν εἶναι τυχαία. Εἶναι ἡ ἀρχαία ἑλληνικὴ λέξη «ΕΩΣ», ποὺ σημαίνει «αὐγή». Καὶ τὴν ἐπιλέξαμε σκοπίμως, διότι μὲ αὐτὸ τὸ σύστημα φέραμε τὴν αὐγὴ στὴν νέα τεχνολογία».

Ιστορικὴ ὁμιλία τοῦ Ξενοφώντα Ζολώτα τὸ 1959 μὲ ἑλληνικὲς λέξεις δάνεια τῆς ἀγγλικῆς γλῶσσας.

Πράγματι, ὅπως μᾶς πληροφορεῖ ὁ Φώτιος στὸ λεξικό του: «Ἕως»: ἡ πρὸ τῆς τοῦ ἡλίου ἀνατολῆς ὥρα! Πόσο προηγμένοι, λοιπόν, εἶναι οἱ Ἰάπωνες! Καὶ παρ’ ὅλη τὴν πλούσια ἱστορία τους, μόνο στὴν Ἑλληνικὴ μποροῦσαν νὰ καταφύγουν γιὰ νὰ ἀποδώσουν μὲ ἀκρίβεια κάτι. Ὁ Martin Heidegger, Γερμανὸς φιλόσοφος, ἀπὸ τοὺς κυριώτερους ἐκπροσώπους τοῦ ὑπαρξισμοῦ τοῦ 20ου αἰῶνος, στὸ ἴδιο μῆκος κύματος δήλωνε τὰ ἑξῆς: «Ἡ Ἀρχαία Ἑλληνικὴ Γλῶσσα ἀνήκει στὰ πρότυπα, μέσα ἀπὸ τὰ ὁποῖα προβάλλουν οἱ πνευματικὲς δυνάμεις τῆς δημιουργικῆς μεγαλοφυΐας, διότι ἀναφορικὰ πρὸς τὶς δυνατότητες ποὺ παρέχει στὴν σκέψη, εἶναι ἡ πιὸ ἰσχυρὴ καὶ συνάμα ἡ πιὸ πνευματώδης ἀπ’ ὅλες τὶς γλῶσσες τοῦ κόσμου».Ὁ Ἄγγλος οἰκονομολόγος Τζέημς Μὴντ (βραβεῖο Νόμπελ 1997), σὲ ἕνα ἀπὸ τὰ σχετικῶς νέα του βιβλία, ἀναπτύσσει μιὰ νέα οἰκονομικὴ θεωρία. Ὑποστηρίζει ὅτι ὁ κομμουνισμὸς ὡς οἰκονομικὴ λύση ἀπέτυχε. Ὁ καπιταλισμὸς εἶναι γεμᾶτος πληγές, ἄρα μὴ ἐφαρμόσιμος, στὴν ἀμιγῆ τουλάχιστον μορφή του. Τὸ καλὺτερο εἶναι νὰ δημιουργήσουμε ἕνα νέο οἰκονομικὸ πλαίσιο, μὲ τὰ ἀπαραίτητα στοιχεῖα τῆς κοινωνικῆς πολιτικῆς, ἀλλὰ καὶ τὴν διατήρηση τῆς πρωτοβουλίας τοῦ ἀτόμου. Καὶ πῶς νὰ ὀνομάσουμε αὐτὸ τὸ νέο σύστημα, στὸ ὁποῖο θὰ ἄξιζε νὰ ζῆ κανείς; «Ἀγαθοτοπία». AGATHOTOPIA, λοιπόν, ὀνομάζει τὸ νέο βιβλίο του καὶ τὴν νέα θεωρία του (σελ.VI). Ἀπὸ τὰ παραπάνω παραδείγματα, λοιπόν, φαίνεται ὅτι οἱ ξένοι καταφεύγουν πάντα στὸ ἑλληνικὸ λεξιλόγιο, ὅταν πρόκειται νὰ δημιουργήσουν λέξη ποὺ νὰ ἐκφράζη ἔννοια. Γιὰ νὰ μὴ μείνη ὅμως οὐδεμὶα ἀμφιβολία, μνημονεύω δύο ἀκόμη χωρία ἀπὸ ἕνα σημαντικὸ ἔργο, ποὺ ἀνέφερα καὶ λίγο παραπάνω.Τὸ βιβλίο τῶν Γάλλων λεξικογράφων Jean Bouffartigue καὶ AnneMarie Delrieu «Οἱ ἑλληνικὲς ρίζες στὴν γαλλικὴ γλῶσσα», ὅπου τονίζουν τὰ ἑξῆς: «Οἱ βάσεις καὶ ὁ ἐξοπλισμὸς τοῦ ἐπιστημονικοῦ λεξιλογίου ἦλθαν ἀπὸ τὴν Ἑλλάδα ἀκόμη καὶ στὴν Ἀρχαιότητα. Τὰ δάνεια ὅμως ἀπὸ τὴν Ἑλληνικὴ ἐξακολούθησαν ἀκόμη καὶ μετὰ τὸν θάνατο τῆς ἑλληνικῆς ἐπιστήμης, καὶ ὄχι μόνο ἀπὸ συνήθεια. Συνέχισαν, διότι ἡ ἑλληνικὴ γλῶσσα προσφέρεται μὲ ἀξιοθαύμαστο τρόπο, πολὺ περισσότερο ἀπ’ ὅ,τι ἡ λατινική γιὰ τὴν δημιουργία νέων λέξεων ἀνάλογα μὲ τὶς ἀνάγκες». Καὶ συνεχίζουν… «…Ὁ ἐπιστήμονας ποὺ πρέπει νὰ μιλήση γιὰ ἕνα ζῶο ποὺ τὰ δάχτυλά του εἶναι φτεροῦγες (dont les doigts des ailes) εἶναι πολὺ εὐτυχὴς ποὺ μπορεῖ νὰ κατασκευάση, μὲ βάση τὸ ἑλληνικὸ πρότυπο, τὴν λέξη «PTERODACTYLE» (πτεροδάκτυλος).Ἡ ἐπιστήμη ἀνακαλύπτει ἀσταμάτητα νέα ἀντικείμενα ἢ ἔννοιες. Πρέπει νὰ τὰ ὀνομάση. Ὁ θησαυρὸς τῶν ἑλληνικῶν ριζῶν βρίσκεται μπροστά της, ἀρκεῖ νὰ τὰ ἀντλήση ἀπὸ ἐκεῖ. Θὰ ἦταν πολὺ περίεργο νὰ μὴ βρῆ αὐτὲς ποὺ χρειάζεται» (σελ.19). Καὶ λίγο παρακάτω ἀναφέρουν: «Ἡ ἑλληνικὴ γλῶσσα, ὅπως μιλήθηκε καὶ γράφτηκε στὴν ἀρχαιότητα, δὲν παρεῖχε πιὰ ὲπαρκεῖς λέξεις γιὰ ἕναν αὐξανόμενο ἀριθμὸ νέων ἐννοιῶν. Παρουσιάσθηκε, τότε, ἡ ἰδέα νὰ χρησιμοποιηθοῦν οἱ μέθοδοι ποὺ ἐφάρμοζαν οἱ Ἕλληνες γιὰ νὰ αὐξάνουν τὸ λεξιλόγιό τους. Ἡ δομὴ τῆς γλώσσης τους τοὺς ἐπέτρεπε νὰ συνθέτουν λέξεις μ’ ἕναν ἁπλὸ τρόπο καὶ ἀποτελεσματικό: τοὺς μιμήθηκαν. Προσπάθησαν νὰ φαντασθοῦν τὶ θὰ ἔκαναν οἱ Ἕλληνες, ἂν εἶχαν νὰ ὀνομάσουν τὴν νέα ἔννοια ἢ τὸ νέο ἀντικείμενο: κατασκεύασαν μιὰ νέα ἑλληνικὴ λέξη, τὴν ὁποία μετέγραψαν στὰ γαλλικά (ἢ στὰ ἀγγλικα ἢ στὰ γερμανικὰ ἢ στὰ ἰταλικά, διότι οἱ Γάλλοι δὲν ἦσαν πάντα οἱ πρῶτοι ποὺ ἔκαναν αὐτὴν τὴ δουλειά).
Ἡ μίμηση τὶς πιὸ πολλὲς φορὲς ἦταν ἐπιτυχημένη, διότι οἱ κατασκευαστὲς ἑλληνικῶν λέξεων εἶναι γενικῶς ἐξαιρετικοὶ ἑλληνιστές. Τὸ «COSMONAUTE» καὶ «ASRONAUTE» βασίζονται στὰ ὑποθετικὰ κοσμοναύτης καὶ ἀστροναύτης (ναύτης τοῦ κόσμου, ναύτης τῶν ἄστρων: κόσμος καὶ ἄστρον + ναύτης), τὰ ὁποῖα συμμορφώνονται ἀπολύτως μὲ τοὺς κανόνες σύνθεσης τῶν ἑλληνικῶν λέξεων. Ὁ εἰδικὸς γιὰ τὶς ἀσθένειες τοῦ δέρματος δὲν λέγεται «DERMOLOGUE», παρ’ ὅλο ποὺ μιὰ ἑλληνικὴ λέξη «Δερμολόγος» δὲν θὰ ἦταν τελείως ἀδύνατη, ἀλλὰ «DERMATOLOGUE», ἐπειδὴ ὁ πιὸ πιθανὸς σχηματισμὸς στὰ ἑλληνικὰ θὰ ἦταν ἡ λέξη «Δερματολόγος», (σελ.21).Ἡ σπουδαία Γαλλίδα ἀκαδημαϊκὸς καὶ ἑλληνίστρια Ζακλὶν ντὲ Ρομιγὺ εἶχε διαπιστώσει ἀπὸ τὴν πολυετῆ ἐνασχόλησή της μὲ τὴν ἀρχαία ἑλληνικὴ γραμματεία, τὸ πόσο οἱ ξένοι καταφεύγουν στὸ ἀστείρευτο ἑλληνικὸ «γλωσσολογικὸ ὕδωρ» καὶ εἶχε πεῖ: «Ἀνατρέχουν στὰ ἑλληνικὰ γιὰ νὰ ὀνομάσουν τὶς σύγχρονες ἀνακαλύψεις καὶ ἐφευρέσεις (ἀπὸ τὴν εὐθανασία ὡς τὸν μεταβολισμό), χωρὶς νὰ ἀναφέρουμε τοὺς πυραύλους ἢ τοὺς μεγάλους ἐπιστημονικοὺς στόχους πού ὀνομάζονται «Ἀριάδνη» ἢ «Ἑρμῆς». Ἀναπνέουν μὲ τὸν ἀέρα τῆς Ἑλλάδος κάθε στιγμή, χωρὶς νὰ τὸ ξέρουμε. Ὁ Μίτος τῆς Ἀριάδνης, τὸ Οἰδιπόδειον σύμπλεγμα, ὅπως καὶ τόσα ἄλλα, εἶναι ἀναμνήσεις ἑλληνικές. Τὸ ἴδιο καὶ οἱ Ὀλυμπιακοὶ ἀγῶνες καὶ ὁ Μαραθώνιος δρόμος. Ἡ Εὐρώπη ποὺ σφυρηλατοῦμε ἔχει ἑλληνικὸ ὄνομα. Ἡ Ἀρχαία Ἑλλάδα μᾶς προσφέρει μιὰ γλῶσσα γιὰ τὴν ὁποία θὰ πῶ ἀκόμη μιὰ φορὰ ὅτι εἶναι οἰκουμενική».
enromiosini