Το 1776 λειτούργησε το πρώτο ελληνικό σχολείο στην Αμερική !!

Αναμφίβολα, η ελληνική γλώσσα αποτελεί τη βάση του πολιτισμού μας και θεμελιώδες στοιχείο της εθνικής μας ταυτότητας και αυτό το γνωρίζουν πολύ καλά οι ανά τον κόσμο ομογενείς μας, αποδεικνύοντας ότι η Ελληνική Παιδεία είναι αυτή που δίνει την οικουμενική διάσταση του Ελληνισμού.Με αφορμή τη χθεσινή γιορτή των Τριών Ιεραρχών, προστατών των Γραμμάτων, η οποία τιμάται με ευλάβεια και στο χώρο της Ελληνικής Διασποράς
, επιχειρούμε μια μικρή ιστορική αναδρομή στα ελληνικά εκπαιδευτικά πράγματα στην Αμερική, όπου σύμφωνα με στοιχεία το θέμα της εκπαίδευσης ενδιέφερε τους Έλληνες μετανάστες ακόμα από τον 18ο αιώνα. Η πρώτη γνωστή περίπτωση ίδρυσης ελληνικού σχολείου στη Νέα Γη ανάγεται στα 1776.
«Η πρώτη γνωστή ομαδική αποδημία των Ελλήνων στις ΗΠΑ έγινε στα 1767, όταν περίπου 400 Έλληνες από τη Μάνη και την Κρήτη, μαζί με άλλους 1100 αλλοεθνείς εποίκους, ήρθαν στην περιοχή, που σήμερα ονομάζεται Νέα Σμύρνη της Φλόριδας» αναφέρει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, από το Σικάγο, ο Νίκος Νικολιδάκης, ο οποίος, έχοντας διατελέσει, επί έξι θητείες, Συντονιστής Εκπαίδευσης στις ΗΠΑ (Νέα Υόρκη και Σικάγο), συνέβαλε σημαντικά στην προώθηση του θεσμού της ελληνομάθειας.
Αυτούς τους πρώτους Έλληνες έποικους τους οδήγησε στα μέρη εκείνα ένας Σκωτσέζος γιατρός, ο Άντριου Τέρνμπουλ (Andrew Turnbull). Η σύζυγός του, Μαρία Γκράτσια (Maria Gracia), ήταν κόρη Έλληνα εμπόρου από τη Σμύρνη της Μικράς Ασίας. Χρόνια αργότερα, την άνοιξη του 1776, οι Έλληνες και οι άλλοι μετανάστες-έποικοι, μετακινήθηκαν και εγκαταστάθηκαν 70 μίλια βορειότερα, στον Άγιο Αυγουστίνο (St. Augustine). Εκεί, σώζεται το σπίτι του Ιωάννη Γιαννόπουλου, μαραγκού στο επάγγελμα, ο οποίος όμως διακρίθηκε περισσότερο ως δάσκαλος, όπως μας είπε ο κ. Νικολιδάκης. Το σπίτι του, το οποίο χρησιμοποίησε ως σχολείο, είναι από τα ιστορικά κτίρια που επισκέπτονται όσοι περνούν από τον Άγιο Αυγουστίνο, αφού είναι το αρχαιότερο σχολικό κτίριο που σώζεται στις Ηνωμένες Πολιτείες.
«Η έννοια ελληνισμός, ως πολιτισμική και ιδεολογική έννοια, δεν εξαντλείτο ποτέ στον ελλαδικό χώρο» επισημαίνει ο κ. Νικολιδάκης, τονίζοντας ότι «η ιστορία της Νεοελληνικής Διασποράς δεν έχει ακόμα επαρκώς διερευνηθεί και δεν υπάρχουν έγκυρες σχετικές ιστοριογραφικές μελέτες».
Στο πλαίσιο της ανάγκης αυτής αποφασίστηκε, πριν από χρόνια, η συγγραφή ορισμένων λευκωμάτων, ανά χώρα διαμονής, τα οποία θα παρουσίαζαν τους βασικούς τομείς της παροικιακής ζωής. Ένα από αυτά τα λευκώματα, με τίτλο «Από τη ζωή των Ελλήνων στην Αμερική», έχει επιμεληθεί ο ίδιος ο κ. Νικολιδάκης, ο οποίος έχει πληθώρα επιστημονικών δημοσιεύσεων για την εκπαίδευση των αποδήμων.
Το 1912 λειτούργησε το πρώτο ημερήσιο Ελληνικό Σχολείο στη Νέα Υόρκη
«Πρέπει να τιμούμε τις προσπάθειες για τη διατήρηση του πνευματικού μας πλούτου στην Αμερική, τον οποίο έφεραν στη νέα τους πατρίδα οι πρώτοι μετανάστες, μαζί με τις φτωχές αποσκευές τους» τονίζει ο κ. Νικολιδάκης, επισημαίνοντας ότι οι εναγώνιες προσπάθειες των πρώτων Ελλήνων μεταναστών, εργατών κυρίως, για την ίδρυση ενός ημερησίου σχολείου, αποτυπώνονται στις ομογενειακές εφημερίδες των πρώτων δεκαετιών του 20ου αιώνα: «Ατλαντίς», «Εθνικός Κήρυξ», «Ελεύθερος Τύπος» κ.ά.
«Είναι συγκινητικό το γεγονός ότι απλοί κι ανώνυμοι βιοπαλαιστές είναι αυτοί, οι οποίοι θα αισθανθούν πρώτοι την ανάγκη για την ίδρυση ενός σχολείου το οποίο, εκτός της κύριάς του αποστολής για διαπαιδαγώγηση της νέας γενιάς, πίστευαν ότι θα λειτουργούσε και ως καταλύτης στις καθημερινές και χρόνιες έριδες της ομογένειας» αναφέρει ο κ. Νικολιδάκης.
Από το φύλλο της εφημερίδας «Ατλαντίς» της 10ης Οκτωβρίου 1910, πληροφορούμαστε ότι «με την χθεσινήν συνέλευσιν των Ελλήνων οικογενειαρχών της Ν. Υόρκης, την οποίαν προεκάλεσαν ο πατριωτικότατος Σύλλογος των Ζαχαροπλαστών μας, φαίνεται εξασφαλισθείσα πλέον η ίδρυσις του ελληνικού σχολείου».
«Ο όρος ‘Ελλήνων οικογενειαρχών’ σηματοδοτεί και προσδιορίζει την αρχή της σύστασης και στον ομογενειακό χώρο, του βασικού πυρήνα της ελληνικής κοινωνίας, την Οικογένεια, με τους ισχυρούς δεσμούς της, αναδεικνύουσα, σύμφωνα με το άρθρο, ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά της, αυτό για ενδιαφέρον παροχής Εκπαίδευσης και Παιδείας στα παιδιά της, ως μόνη λύση για την αποφυγή του κινδύνου της ‘εθνικής απαλλοτριώσεως’» λέει ο κ. Νικολιδάκης.
«Η ίδια πεποίθηση επικρατεί και σήμερα και οι οργανωμένοι φορείς εξακολουθούν να αγωνίζονται για τη διατήρηση των ελληνικών σχολείων, προς αποτροπή της αφομοιωτικής λαίλαπας, η οποία έχει ήδη αφομοιώσει χιλιάδες Ελλήνων, οι οποίοι είναι αμέτοχοι σε ελληνικές δραστηριότητες» προσθέτει.
Το πρώτο αυτό ελληνικό σχολείο στο Μπρονξ της Νέας Υόρκης, το «Greek American Institute», άρχισε να λειτουργεί το Σεπτέμβριο του 1912 και έμελλε να διαγράψει μια συνεχή πορεία 92 ετών.
Η πρώτη σημαντική δωρεά προς το σχολείο ήταν αυτή του Συλλόγου των Ζαχαροπλαστών, όπως αναφέρεται και πάλι στην «Ατλαντίς» (6-7-1910). Η δωρεά αυτή, ύψους 1210 δολαρίων, που προήλθε από έρανο των μελών του συλλόγου, μπορεί να εκτιμηθεί σήμερα ως ένα υπέρογκο ποσό, αν αναλογισθούμε ότι την εποχή εκείνη το ενοίκιο ενός διαμερίσματος ανερχόταν στα 2,5 δολάρια.
Το δεύτερο σωματείο βιοπαλαιστών, το οποίο θα αναζητήσει το δρόμο της προόδου με την ίδρυση του σχολείου, είναι ο «Σύλλογος Ελλήνων Ανθοπωλών Ν. Υόρκης». Η εφημερίδα «Ατλαντίς», στις 8-7-1910, αναγγέλλει με υπερηφάνεια την ένωση των προσπαθειών των δύο σωματείων της Νέας Υόρκης, στο άρθρο με τίτλο: «Η ιερά συμμαχία του Σχολείου».
«Αξίζει ποιητικάς στροφάς και μουσικούς παιάνας, διά να διαλαληθεί εις το Ελληνικόν κοινόν, δια το οποίον είναι μεγάλης χαράς Ευαγγέλιον και μεγάλων ελπίδων προοιώνισμα, διότι η συμμαχία των δύο μεγάλων κοινοτικών παραγόντων είναι συνασπισμός κατά της αβελτηρίας και της νωθρότητας η οποία κατέχει και κρατεί από ετών εν ληθάργω την μεγάλην ελληνικήν κοινότητα της Ν. Υόρκης» σημειώνεται χαρακτηριστικά στο σχετικό δημοσίευμα.
Τα δύο αυτά σωματεία θα αξιοποιήσουν κάθε μέσο προκειμένου να συγκεντρώσουν τα απαραίτητα κεφάλαια για την ίδρυση και τη λειτουργία του σχολείου. Ακόμα και εκδρομές αναψυχής θα οργανωθούν, προκειμένου να επιτευχθεί ο ιερός, όπως τον χαρακτηρίζουν, στόχος.
Οι δύο αυτοί Σύλλογοι αποτέλεσαν τον πυρήνα και την κινητήρια δύναμη, η οποία συμπαρέσυρε τον ελληνικό Τύπο, τους οργανισμούς «Πανελλήνιος Ένωση» στην αρχή, και G.A.P.A ( Greek-American Pan-Hellenic Assossiation ) στη συνέχεια, για να ενδιαφερθούν για τα θέματα της ελληνόγλωσσης εκπαίδευσης.
«Και αυτό βέβαια θα συμβεί, όταν ο κίνδυνος της αφομοίωσης ήταν μέσα στα σπίτια των ομογενών, αφού, όπως μας μαρτυρεί η ‘Ατλαντίδα’, τα παιδιά τους, ως μη λαμβάνοντα ελληνική εκπαίδευση, ‘έμεναν άφωνα και άλαλα μη δυνάμενα να επικοινωνήσουν με τους γονείς τους’», επισημαίνει ο κ. Νικολιδάκης, ανατρέχοντας στα δημοσιεύματα του ομογενειακού Τύπου της εποχής εκείνης.
Όπου εκκλησία και σχολειό
Οι πρώτοι μετανάστες, σύμφωνα με τις πηγές, είναι κατά 80% αγράμματοι εργάτες. Ελάχιστοι έχουν τελειώσει δημοτικό σχολείο. Αρκετοί από αυτούς έμαθαν να γράφουν και να διαβάζουν ελληνικά ως μετανάστες. Δημιουργήθηκε έτσι η ανάγκη για ελληνικά βιβλία και φυσικά για ελληνικά βιβλιοπωλεία.
«Είναι φανταστικό το γεγονός ότι τη δεκαετία 1910-1920, στην ‘καρδιά’ του Μανχάταν λειτουργούν τέσσερα ελληνικά βιβλιοπωλεία, με ένα πλούτο ελληνικού βιβλίου ποικίλης ύλης» σημειώνει ο κ. Νικολιδάκης.
Παρ΄ όλο που θεώρησαν τους εαυτούς τους προσωρινούς στην Αμερική, οι Έλληνες μετανάστες του 19ου και 20ου αιώνα αποφάσισαν να δημιουργήσουν αρχικά εκκλησία για τις ανάγκες λατρείας τους.
Έτσι, συναντούμε την πρώτη ιδρυθείσα εκκλησία στη Νέα Ορλεάνη το 1864, μια περίοδο που οι Έλληνες μετανάστες δεν πρέπει να ξεπερνούσαν τις μερικές εκατοντάδες σε όλη την Αμερική, επισημαίνει ο κ. Νικολιδάκης.
Μεταξύ του 1892 και του 1894, είχαν ιδρυθεί τέσσερις εκκλησίες, μεταξύ αυτών στη Νέα Υόρκη και το Σικάγο. Με το πρώτο μεγάλο μεταναστευτικό ρεύμα των πρώτων δεκαετιών του 20ου αιώνα, είκοσι εκκλησίες είχαν χτιστεί στην Αμερική, ενώ το 1921 ιδρύθηκε στο Μπρούκλιν της Νέας Υόρκης η Ιερατική Σχολή «St. Athanasios Seminary».
«Είναι η πρώτη οργανωμένη προσπάθεια για δημιουργία μιας παραγωγικής σχολή, η οποία θα προετοίμαζε ιερείς για κάλυψη των αναγκών της Ομογένειας» αναφέρει ο κ. Νικολιδάκης.
«Το 1937 θα ανοίξει η πρώτη Θεολογική σχολή στο Pomfret, CT, για την προετοιμασία ιερέων-εκπαιδευτικών, που θα αναλάβουν την ελληνορθόδοξη εκπαίδευση της δεύτερης γενιάς των μεταναστών που τώρα πια έχει αρχίσει να ριζώνει στη χώρα αυτή, με προσανατολισμούς μόνιμης παραμονής» προσθέτει.
Αυτή ήταν η στιγμή της μεγάλης στροφής και της μεγάλης απόφασης, η οποία επιβάλλει την αναζήτηση τρόπων, μέσων και μεθόδων για τη διατήρηση της ελληνικής γλώσσας, της ιστορίας και του πολιτισμού, αξίες ελληνικές, που για χιλιάδες χρόνια μεταδίδονται στις επόμενες γενιές μέσα από οργανωμένη εκπαίδευση.
Δημιουργείται, έτσι, η ανάγκη ίδρυσης σχολικών μονάδων και αναζήτησης εκπαιδευτικών που θα αναλάμβαναν το σοβαρό αυτό έργο. Έτσι, μετά την οργάνωση κάθε κοινότητας, πρώτο μέλημα είναι το χτίσιμο εκκλησίας και το αμέσως επόμενο η ίδρυση σχολείου.
Στο πλαίσιο αυτό, η Ελληνική Κοινότητα του Σικάγου εγκαινιάζει στις 26 Ιουνίου 1908 το πρώτο ημερήσιο σχολείο «Σωκράτης», με πρόγραμμα καθαρά ελληνικό μέχρι και το 1917, ενώ το 1910 ιδρύεται από την Κοινότητα Αγίου Κωνσταντίνου και Ελένης το σχολείο «Κοραής». Εν τω μεταξύ, στο Λόουελ, στη Βοστώνη θα ιδρυθεί το 1909 το πρώτο ημερήσιο σχολείο της Νέας Αγγλίας.
Και επειδή η γλώσσα των αριθμών και της στατιστικής χαρακτηρίζεται γλώσσα αληθής, ο κ. Νικολιδάκης μας παραθέτει στατιστικά στοιχεία αναλογίας μαθητών και μεταναστών για την περίοδο 1910-1946: «Ο επίσημος συνολικός αριθμός Ελλήνων μεταναστών ήταν 244.000, εκ των οποίων 24.000 μαθητές. Δηλαδή, το 10% ήταν μαθητικός πληθυσμός και παρακολουθούσε ελληνικό σχολείο, στα περίπου 500 σχολεία που λειτουργούσαν στις κοινότητες».
Διαμαντένια Ριμπά                http://efagonizesthe.blogspot.com/2010/11/blog-post_14.html