Είκοσι ελληνικές λέξεις και η ορθογραφία τους

Επιλέξαμε τυχαία είκοσι ελληνικές λέξεις της καθημερινότητας που επανειλημμένα κάνουμε λάθος στη γραφή τους, προσπαθώντας να αποδώσουμε τη σωστή ορθογραφία τους.

«Μου εδόθηκε, αγαπητοί φίλοι, να γράφω σε μία γλώσσα που μιλιέται μόνο από μερικά εκατομμύρια ανθρώπων. Παρ’ όλα αυτά, μία γλώσσα που μιλιέται επί δυόμιση χιλιάδες χρόνια χωρίς διακοπή και με ελάχιστες διαφορές».

Οδυσσέας Ελύτης

Η ελληνική γλώσσα είναι από τις αρχαιότερες γλώσσες του κόσμου

Αποτελεί – μαζί με τη λατινική – τις κυριότερες πηγές του διεθνούς επιστημονικού λεξιλογίου στην ιατρική, την αστρονομία, τα μαθηματικά, την πολιτική κ.α. Αποτελεί βάσιμη αλήθεια πως, γνωρίζοντας αρχαία ελληνικά, γνωρίζουμε και καλή ορθογραφία. Τα αρχαία ελληνικά αποτελούν την πηγή, τη ρίζα των νεότερης γλώσσας, της νεοελληνικής.

Η ορθογραφία της νεοελληνικής γλώσσας στηρίζεται στα αρχαία ελληνικά

Η ελληνική γλώσσα έχει αρχίσει να «ξεθωριάζει» στις μέρες μας, είτε μέσα από τον προφορικό είτε μέσα από το γραπτό λόγο. Και στις δύο περιπτώσεις, ίσως να ευθύνεται ως ένα βαθμό η χρήση των greeklish, η μειωμένη ανάγνωση βιβλίων και η προσπάθεια απλοποιήσης της ελληνικής γραφής με την αντικατάσταση των η – υ με ι και του ω με ο.

Επιλέξαμε τυχαία είκοσι λέξεις της καθημερινότητας. Είκοσι λέξεις που, αν παρατηρήσετε την ορθογραφία τους, θα διαπιστώσετε πως οι περισσότεροι τις γράφουν λάθος – ακόμα και σε ειδησεογραφικά sites.

Με τη βοήθεια του Λεξικού της Νέας Ελληνικής Γλώσσας του καθηγητή Γλωσσολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών Γ. Μπαμπινιώτη, θα προσπαθήσουμε να αποδώσουμε τη σωστή ορθογραφία ορισμένων λέξεων.

Κτίριο-κτήριο: Η λέξη κτήριο παράγεται είτε από τη λέξη οικητήριο (οικώ) είτε από τη λέξη ευκτήριον (οίκημα), γι’ αυτό γράφεται με –η.

Αυγό-Αβγό: Το αβγό προέρχεται από τη λέξη ωόν. Γράφεται με –β γιατί το β προήλθε από τη φωνητική εξέλιξη. Ο δίφθογγος αυ θα δήλωνε ότι υπήρχε στην αρχική λέξη ωόν.

Καινούριος-Καινούργιος: Οι περισσότεροι γράφουμε τη λέξη καινούριος χωρίς πρόσθετο –γ. Η σωστή ορθογραφία της λέξης είναι με –γ. Το καινούριος χωρίς γ δε δικαιολογείται ετυμολογικώς.

Μύνημα-Μήνυμα: Μία λέξη που συναντάμε τόσο συχνά στις ημέρες μας και όμως γράφεται πολλές φορές λάθος. Η σωστή ορθογραφία είναι πρώτα το –η και μετά το –υ.

Βρώμα-Βρόμα: Μία λέξη που έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε με –ω. Και όμως, η λέξη βρόμα γράφεται με –ο καθώς και όλα τα παράγωγα όπως βρόμικος, βρομίζω κ.ά.  Από την ετυμολογική προέλευση της λέξης η σωστή γραφή είναι με –ο καθώς προέρχεται από το ρήμα βρέμω.

Μπύρα-Μπίρα: Η μπίρα γράφεται με –ι και όχι με –υ που είναι λανθασμένα η συνηθέστερη γραφή της λέξης.

Αδερφός-Αδελφός: Η σωστή ορθογραφία της λέξης είναι αδελφός. Δεν είναι λάθος αν χρησιμοποιείται και με –ρ, όμως ο ορθότερος τρόπος είναι με -λ.

Εισητήριο-Εισιτήριο: Τη λέξη εισιτήριο θα τη βρείτε με πολλές παραλλαγές. Άλλες φορές με δύο -ι και άλλες με δύο -η. Η σωστή ορθογραφία όμως είναι πρώτα το -ι και μετά το -η, εισιτήριο.

Τρελλός-Τρελός: Η λέξη τρελός προέρχεται από την αρχαία λέξη τρηρός και γράφεται με ένα –λ. Υπάρχει και η άποψη πως η λέξη προέρχεται από το Τρέλλος ή Τρέλλων, είναι όμως λιγότερο πιθανή.

Φτώχεια-Φτώχια: Η επικρατέστερη άποψη για την προέλευση της λέξης είναι από την αρχαία λέξη πενία, επομένως γράφεται με -ι. Η προέλευση της λέξης από την αρχαία λέξη πτωχεία δε δικαιολογείται λόγω τονισμού (πχ. δουλεία-δουλειά).

Συμπόνοια-Συμπόνια: Η συμπόνια παράγεται από το ρήμα συμπονώ (π.χ. καταντώ – κατάντια). Η γραφή με –οι ίσως να έχει παρασυνδεθεί με τη λέξη σύμπνοια.

Αυτί-Αφτί: Η λέξη προέρχεται από τα ωτία. Η γραφή με –υ δεν έχει ετυμολογική βάση, ακριβώς όπως το αβγό. Η γραφή με αυ θα σήμαινε ότι το αυ υπήρχε στην αρχαία λέξη.

Διαφήμηση-Διαφήμιση: Η λέξη διαφήμιση πλάστηκε το 19 αιώνα για να αποδώσει τη γαλλική λέξη ρεκλάμα. Προέρχεται από το ρήμα διαφημίζω και για αυτό γράφεται με –ι.

Δυσφήμιση-Δυσφήμηση: Η ορθή γραφή της λέξης είναι με –η καθώς προέρχεται από το ρήμα δυσφημώ. Από τη λέξη διαφημίζω πλάστηκε και ο τύπος δυσφημίζω. Ορθός όμως είναι αυτός που προέρχεται από το δυσφημώ.

Ελλάτωμα-Ελλάττωμα-Ελάττωμα: Η ορθογραφία της λέξης ελάττωμα δυστυχώς «λιθοβολείται» ακατάπαυστα. Η λέξη προέρχεται από την αρχαία λέξη ελαττώ. Συνεπώς, γράφεται με ένα –λ και δύο –τ.

Μητριά-Μητρυιά: Η αρχαία λέξη είναι μητρυιά, γι’ αυτό είναι προτιμότερο να τη γράφουμε με –υι όπως για παράδειγμα τις λέξεις υιός και υιοθετώ.

Ξυλώνω-Ξηλώνω: Η ετυμολογία της λέξης είναι από το εξ-ηλώνω και όχι από το ξύλο για αυτό γράφεται με –η.

Παρανομαστής-Παρονομαστής: Το σωστό είναι παρο- και όχι -παρά καθώς η λέξη προέρχεται από το ρήμα παρονομάζω. Δεν είναι σύνθετη της πρόθεσης παρά.

Στύβω-Στείβω: Η παλαιότερη ορθογραφία του στείβω με –υ που προερχόταν από τη λέξη στύφω δε θεωρείται σωστή.

Ξύδι- Ξίδι: Η γραφή με –υ θεωρείται λανθασμένη καθώς η λέξη δεν παράγεται από το οξύς αλλά από το οξίδιον.

Πηγή: Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας Β’  Έκδοση – Γ. Μπαμπινιώτης, Κέντρο Λεξικολογίας ΕΠΕ