Τo Φιλελληνικό Δόγμα Μονρόε (2 Δεκεμβρίου 1823)

Αναρτήθηκε από Ιωάννης Φιλίστωρ Δεκεμβρίου 08, 2018

(Τό άρθρο στην Ελληνική σε pdf εδώ. Τό πρωτότυπο στην Αγγλική εδώ).

Σύμφωνα με δύο επιφανείς Προέδρους τών Η.Π.Α.,τούς James Monroe (1817-1825)και John Quincy Adams (1825-1829),τό εθνικοαπελευθερωτικό Πρόταγμα τού 1821 και τό ιστορικό Όνομα τών Ελλήνων, ήτοι η παγκοσμίως και διαχρονικώς απαστράπτουσα ονοματολογική εθνική τους παρακαταθήκη(«Ελλάς», «Ιωνία», «Κρήτη», «Κύπρος», «Ήπειρος»,«Μακεδονία» κ.ο.κ.), συναποτελούν για τούς Έλληνεςθεμελιώδεις παράγοντες Εθνικής Ασφαλείας, διότι “τούς προστάτευσαν” από τρομακτικούς“κινδύνους που θα είχαν καταβάλει κάθε άλλον λαό”,
και επομένως παράγοντες μη-διαπραγματεύσιμους, μη-αμφισβητήσιμους και μη-εκχωρήσιμους,τότε, στον Αγώνα τής Παλιγγενεσίας, και έκτοτε.

Ι. Ελλάς και Η.Π.Α. κατά τής Ιεράς Συμμαχίας τό 1822

Τό Καπιτώλιο τών Ηνωμένων Πολιτειών

Τό εμβληματικό κτίριο-έδρα τού Αμερικανικού Κονγκρέσσου.

Στις 3 Δεκεμβρίου 1822, οι Ευρωπαίοι ηγεμόνες τής αντιδραστικής Ιεράς Συμμαχίας ολοκλήρωσαν τίς διαβουλεύσεις τους στο διευρωπαϊκό Συνέδριό τους στη Verona. Εκεί οι άνακτες τής ηπειρωτικής Ευρώπης συναπεφάσισαν, μεταξύ άλλων, τήν εισβολή μιας μεγάλης Γαλλικής στρατιάς εξ 100.000 - 150.000 ανδρών στην Ισπανία, προκειμένου να καταπνίξουν στο αίμα τήν επανάσταση τών αντιμοναρχικών επαναστατών Exaltados, ώστε να επαναποκατασταθεί στην Ισπανία η απολυταρχική τάξη (η μοναρχία τών Βουρβόνων). Επίσης, στη Verona, οι μονάρχες τής ηπειρωτικής Ευρώπης (όχι τής Βρετανίας), διέπραξαν τό τεράστιο (υβριστικό) ατόπημα να διαβουλευθούν σχετικά με μια τότε προτεινομένη κοινή στρατιωτική επέμβαση τών (ευρωπαϊκών) χωρών-μελών τής Ιεράς Συμμαχίας στην Αμερικανική ήπειρο, προκειμένου να αποκαταστήσουν τήν αποικιακή τάξη πραγμάτων (colonian order) στη Νότια και Κεντρική Αμερική: Η επιτυχής στρατιωτική εισβολή τής Αυστρίας στην Ιταλία κατά τό προηγούμενο έτος (1821) εναντίον τών φιλελευθέρων εθνικιστών Ιταλών επαναστατών Carbonari, και η επικειμένη στρατιωτική εισβολή τής Γαλλίας στην Ισπανία κατά τό επόμενο έτος (1823) εναντίον τών αντιμοναρχικών Exaltados, προορίζοντο να συναποτελέσουν ένα αντεπαναστατικό υπόδειγμα (counter-revolutionary paradigm), τό οποίο η Ιερά Συμμαχία θα μπορούσε να εφαρμόσει (“εξάγει”) κατά ιμπεριαλιστική βούληση στην Αμερικανική ήπειρο—όπως τουλάχιστον νόμιζαν οι άνακτες τής Ευρώπης—προκειμένου να συνθλίψουν και εξαλείψουν από τόν παγκόσμιο πολιτικό χάρτη τίς εκεί λαϊκές εξεγέρσεις, που ήδη κατέληγαν στη χειραφέτηση και ανεξαρτησία τής μιας ευρωπαϊκής αποικίας μετά τήν άλλη στην Αμερικανική ήπειρο, σε μια χαοτική δυναμική (domino effect) απομιμήσεως και διαχύσεως σε όλον τόν Νέο Κόσμο (Αμερικανική ήπειρο) τού ιστορικού και παγκοσμίως εμβληματικού αντιαποικιακού επαναστατικού υποδείγματος (revolutionary paradigm) τής Αμερικανικής Επαναστάσεως (1765-1783).

Η απάντηση τών υπέρ εθνικής παλιγγενεσίας μαχομένων Ελλήνων στον “αντεπαναστατικό πυρετό” τής Ιεράς Συμμαχίας στη Verona, ήταν στρατιωτική:⁽¹⁾Κατ’ εκείνη την ημέρα (3 Δεκεμβρίου 1822), ενώ οι άνακτες και λοιποί ηγεμόνες τής ηπειρωτικής Ευρώπης ολοκλήρωναν τίς διαβουλεύσεις τους στη Verona, οι Έλληνες επαναστάτες ολοκλήρωναν τήν απελευθέρωση τού Ναυπλίου (29 Οκτωβρίου - 3 Δεκεμβρίου 1822), τής πρώτης πρωτευούσης τής νεοσύστατης δημοκρατικής Ελληνικής Πολιτείας, αμέσως μετά τήν καταστροφή τής φαινομενικά ακαταμάχητης Οθωμανικής «Στρατιάς τών 5 πασάδων» (32.000 ανδρών) υπό τόν Δράμαλη (Μαχμούντ Αλή Πασά τής Δράμας) από τά αριθμητικώς υστερούντα αλλά ποιοτικώς υπερέχοντα στρατεύματα (3.600 ανδρών) υπό τόν παγκοσμίως θρυλικό τότε (και έκτοτε) πολέμαρχο Κολοκοτρώνη.

Η δε απάντηση τών Ηνωμένων Πολιτειών ήταν έτι περαιτέρω βαρύνουσα διότι ήταν γεωπολιτική: Κατά μοιραία σύμπτωση, κατά τήν ίδια εκείνη ιστορική ημέρα (3 Δεκεμβρίου 1822) μια αστραπή φιλελληνικού φωτός καταύγασε τό νεφελώδες (ή και σκοταδιστικώς αντιδραστικό) γεωπολιτικό στερέωμα τής τότε απολυταρχικής-αποικιοκρατικής Ευρώπης. Ήταν ένας κεραυνός που εξακοντίσθηκε από τήν άλλη όχθη τού Ατλαντικού, από τίς Η.Π.Α., κατά τής Ιεράς Συμμαχίας και τής ευρωπαϊκής τάξεως πραγμάτων (status quo) τών ευρωπαίων ηγεμόνων στη Μεταναπολεόντειο εποχή.

ΙΙ. Φιλελληνική διακήρυξη Monroe, 3 Δεκεμβρίου 1822

James Monroe,

5^ος Πρόεδρος τών Η.Π.Α. (1817-1825).

Εκείνη τήν σημαδιακή ημέρα (3 Δεκεμβρίου 1822), ο James Monroe, 5^ος Πρόεδρος τών Η.Π.Α. (1817-1825), προέβη σε μια γεωπολιτικώς βαρυσήμαντη δήλωση υπέρ τών Ελλήνων επαναστατών, και συγκεκριμένα υπέρ τής ανεξαρτησίας (και όχι αυτονομίας) τής δημοκρατικής Ελληνικής Πολιτείας, που είχε συσταθεί πρόσφατα, από τίς 1 Ιανουαρίου εκείνου τού έτους (1822). Η δήλωση τού Monroe, που ήταν επιμελώς «ζυγισμένη» λέξη-προς-λέξη, διεκηρύχθη κατά τόν πλέον επίσημο τρόπο—σε ύψιστο θεσμικό επίπεδο, στην ετήσια (5^η) Προεδρική Ομιλία του («State of the Union Αddress») ενώπιον τής ολομελείας (joint session) τού Κονγκρέσσου—επί λέξει ως εξής:

“Υφίσταται μια έντονη ελπίδα ότι αυτός ο [Ελληνικός] λαός θα ανακτήσει τήν ανεξαρτησία του και θα αναλάβει τήν ισότιμη θέση του μεταξύ τών εθνών τής γης.”

Επρόκειτο περί τής πρώτης επίσημης αναφοράς από ξένο ηγέτη Μεγάλης Δυνάμεως στην εθνική ανεξαρτησία (independence) τών Ελλήνων και επίσης στην ισοτιμία (equal station) τής εγειρομένης Ελλάδος σε επίπεδο διεθνούς δικαίου: Οι Η.Π.Α. προσέβλεπαν, με “έντονη ελπίδα”, σε αυτό ακριβώς που κατά τό ίδιο έτος (1822) ο μεν Τσάρος τής Ρωσίας Αλέξανδρος Α΄ θεωρούσε και χαρακτήριζε ρητώς ως “χιμαιρική ιδέα”, οι δε άλλοι Ευρωπαίοι ηγεμόνες (όλοι ανεξαιρέτως) ηρνούντο έστω και να ακούσουν (πολλώ δε μάλλον να συζητήσουν), ήτοι την εθνική ανεξαρτησία τών Ελλήνων—παρότι οι Έλληνες μαχητές τής ελευθερίας ήσαν τότε εμπεπλεγμένοι, εντελώς μόνοι τους, σε έναν χαοτικό⁽²⁾ “πόλεμο αφανισμού” (Finlay τ. Ι, σ. 171-172, 236-237), έναν ανελέητο πόλεμο μέχρις εσχάτων κατά ξηράν και κατά θάλασσα στις “νοτιο-ανατολικές εσχατιές τής Ευρώπης” (σύμφωνα με τον γεωγραφικό χαρακτηρισμό τής εμπολέμου Ελλάδος από τούς ίδιους τούς συνέδρους τής Ιεράς Συμμαχίας στη Verona), ως πρόμαχοι όλης τής Χριστιανικής Ευρώπης κατά τής Οθωμανικής θεοκρατίας, κατά τής Ασιατικής οπισθοδρομικότητας, και κατά τού Ισλαμικού επεκτατισμού (Τζιχαντισμού).

Επί πλέον, με εκείνη τήν διακήρυξη τού Monroe, οι Η.Π.Α. ανεδείχθησαν έκτοτε στην ιστορικά πρώτη μεγάλη χώρα που η κυβέρνησή της μνημόνευσε ρητώς και επισήμως τό όνομα «Ελλάδα» (Greece)—τέσσερα και πλέον χρόνια πριν πράξουν τό ίδιο η Ρωσία και Αγγλία διά τού Πρωτοκόλλου τής Πετρουπόλεως (23 Μαρτίου 1826)—ήτοι η πρώτη χώρα που ανεγνώρισε πολιτική ύπαρξη στους Έλληνες ως εθνότητα.

Έτι περαιτέρω, κατ’ εκείνη τήν ιστορική του διακήρυξη, ο Monroe έπλεξε ένα διθυραμβικό εγκώμιο υπέρ τών εμπολέμων Ελλήνων ενώπιον τής ολομελείας τού Κονγκρέσσου και εις επήκοον τών ηγεμόνων τής Ευρώπης επί λέξει ως εξής:

“Η Ευρώπη εξακολουθεί να είναι ασταθής και μολονότι ο επί μακρόν απειλητικός πόλεμος μεταξύ Ρωσίας και Τουρκίας δεν έχει ξεσπάσει, δεν υπάρχει καμία βεβαιότητα ότι οι διαφορές μεταξύ αυτών τών δυνάμεων θα προσαρμοσθούν φιλικά. Είναι αδύνατο να κοιτάξουμε τίς καταπιέσεις τής χώρας [Ελλάδος] σε σχέση με τίς οποίες προέκυψαν αυτές οι διαφορές χωρίς να συγκινηθούμε βαθιά. Κάθε αναφορά στην Ελλάδα πληροί τήν σκέψη μας με τά πιο υψηλόφρονα συναισθήματα και προκαλεί τά καλύτερα συναισθήματα [φιλελληνικής] θαλπωρής, στα οποία είμαστε ευαίσθητοι εκ φύσεως. Η ανώτερη επιδεξιότητα και καλλιέργεια στις τέχνες, τό ηρωικό θάρρος στην πράξη, ο ανιδιοτελής πατριωτισμός, ο ενθουσιώδης ζήλος και η αφοσίωση υπέρ τής δημόσιας και τής προσωπικής ελευθερίας συνδέονται με τίς αναμνήσεις μας για τήν αρχαία Ελλάδα. Τό ότι μια τέτοια χώρα θα έπρεπε να έχει καταβληθεί και επί τόσο μεγάλη χρονική περίοδο να έχει αποκρυβεί από τόν κόσμο, όπως όντως έγινε, κάτω από έναν σκοτεινό δεσποτισμό, προκαλεί μια αδιάκοπη και βαθιά θλίψη σε κάθε υψηλόφρονα διάνοια υπό τό πρίσμα τής ιστορίας παλαιών εποχών. Ήταν φυσικό, επομένως, ότι η επανεμφάνιση αυτών τών ανθρώπων με τόν αρχικό χαρακτήρα τους, αγωνιζομένων για τήν ελευθερία τους, θα έπρεπε να προκαλεί αυτή τήν μεγάλη ανάταση και συμπάθεια υπέρ τους, οι οποίες πράγματι έχουν τόσο εμφανώς επιδειχθεί σε όλες τίς Ηνωμένες Πολιτείες.”

Είναι αξιοσημείωτο ότι πριν από ένα χρόνο, τό φιλελληνικό τελεσίγραφο τής Ρωσίας κατά τής Οθωμανικής Αυτοκρατορίας (6 Ιουλίου 1821), και ο δι’ αυτού επαπειλούμενος έκτοτε Ρωσο-Τουρκικός πόλεμος (στον οποίο αναφέρεται εισαγωγικώς η ως άνω διακήρυξη τών Η.Π.Α.), απέβλεπαν πρωτίστως και συνετέλεσαν αποτελεσματικά στην προάσπιση τής Ελληνορθοδοξίας και τού Οικουμενικού Ελληνισμού (των αόπλων Ελληνικών πληθυσμών ανά τήν τριηπειρωτική Οθωμανική Επικράτεια) σε μη-εμπόλεμες περιοχές τής Οθωμανικής Αυτοκρατορίας,με πολλές όμως φραστικές και νοηματικές επιφυλάξεις διατυπωμένες ή υποδηλούμενες στο τελεσίγραφο σχετικά με τήν τύχη τών ενόπλων Ελλήνων σε εμπόλεμες περιοχές. Απεναντίας η φιλελληνική Προεδρική διακήρυξη τών Η.Π.Α. (1822) ανεφέρετο στους μαχομένους Έλληνες σε εμπόλεμες περιοχές, και μάλιστα ως απογόνους τών Αρχαίων Ελλήνων και προμαχούντες ακρίτες τής Ευρώπης, με ρητή μαξιμαλιστική διατύπωση περί προσδοκωμένης θετικής εκβάσεως τού Αγώνα τής Παλιγγενεσίας, ήτοι εκβάσεως που σύμφωνα με τίς Η.Π.Α. δεν μπορούσε να είναι άλλη από τήν εθνική ανεξαρτησία τής Ελλάδος.

Συγκεφαλαιωτικά, εκείνη η διακήρυξη τών Η.Π.Α. απετέλεσε τήν πρώτη ανεπιφυλάκτως φιλελληνική δήλωση από ηγέτη μεγάλης χώρας υπέρ τών προμαχούντων Ελλήνων σε εμπόλεμες περιοχές τής Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

John Quincy Adams

Yπουργός Εξωτερικών (1817-1825)

και 6^ος Πρόεδρος τών Η.Π.Α. (1825-1829).

Εκείνη η ενθουσιώδης διακήρυξη τών Η.Π.Α. υπέρ τής μελλοντικής ανεξαρτησίας τής Ελλάδος δεν ήταν προϊόν απλώς και μόνον μιας συναισθηματικής φιλελληνικής προδιαθέσεως τής Αμερικανικής Ομοσπονδιακής Κυβερνήσεως, παρότι τήν εξωτερική πολιτική τών Η.Π.Α. πηδαλιουχούσε τότε ο Φιλέλληνας John Quincy Adams—τότε Yπουργός Εξωτερικών τών Η.Π.Α. (1817-1825) και μετέπειτα (6^ος) Πρόεδρος τών Η.Π.Α. (1825-1829). Ούτε ήταν προϊόν πολιτικών σκοπιμοτήτων, δηλαδή εις πολιτική-προεδρική ανταπόκριση τής Αμερικανικής Κυβερνήσεως έναντι τού Φιλελληνισμού που εξαπλούτο τότε στο εκλογικό σώμα τών Η.Π.Α., παρότι η ως άνω διακήρυξη ανεφέρετο εν κατακλείδι στον Αμερικανικό Φιλελληνισμό. Η πραγματική σημασία και στόχευση εκείνης τής ρηξικέλευθης διακήρυξης ήταν γεωστρατηγική, όπως κατεδείχθη κατά τόν επόμενο χρόνο (1823), αφού η εκείνη η φιλελληνική διακήρυξη τών Η.Π.Α. (1822), απετέλεσε κατ’ ουσίαν τό «πρελούδιο» τής επίσης φιλελληνικής διακήρυξης τού «Δόγματος Μονρόε» μετά από 12 ακριβώς μήνες (1823).

Κατ’ ουσίαν δηλαδή, η δήλωση τού Προέδρου Monroe, με όσα ρητώς και επιγραμματικώς ανέφερε (περί “ανεξάρτητης” Ελλάδος, πολιτικονομικώς “ισότιμης” με τίς Μεγάλες Δυνάμεις) ή και με όσα περισσότερα υπονοούσε (επιφύλαξη τών Η.Π.Α. για έμπρακτη επαναστατική υποστήριξη τών εμπολέμων Ελλήνων, αφού ένα τέτοιο ενδεχόμενο δεν αποκλείσθηκε ρητώς σε εκείνη τήν διακήρυξη), αποτέλεσε μια αρχική (πρωτόλεια) έκφανση τού Δόγματος Μονρόε, τό οποίο τότε, κατά τήν διάρκεια τού Συνεδρίου στη Verona και τούς αμέσως επόμενους μήνες, κυοφορείτο στην ηγεσία τών Η.Π.Α.⁽³⁾

ΙΙΙ. Φιλελληνικό Δόγμα Μονρόε, 2 Δεκεμβρίου 1823

Η παγκόσμια σημασία τού Αγώνα τής Παλιγγενεσίας τών Ελλήνων, ανεδείχθη από τόν Πρόεδρο Monroe κατά τόν επόμενο χρόνο, στις 2 Δεκεμβρίου 1823, κατά τόν γεωστρατηγικώς πλέον βαρύνοντα τρόπο, ήτοι στο κυρίως κείμενο⁽⁴⁾(929 λέξεις) τής ρηξικέλευθης (αντιαποικιακής) Προεδρικής εξαγγελίας τών θεμελωδών αρχών τής εξωτερικής (γεω)πολιτικής τών Η.Π.Α.—ονοματοδοτηθεισών αργότερα, από τό 1850, ως «Δόγμα Μονρόε» (Monroe Doctrine)—ενώπιον τού Κονγκρέσσου τών Η.Π.Α. Τό κείμενο εκείνης τής (δεύτερης) φιλελληνικής διακήρυξης, που συνετάγη επίσης διά χειρός τού John Quincy Adams, αρχίζει με μια σχετικά μεγάλη παράγραφο (165 λέξεις) που αναφέρεται εξ ολοκλήρου στο Ελληνικό Ζήτημα και μόνον: Η περί μαχομένων Ελλήνων παράγραφος συνιστά τήν εισαγωγή τού κυρίως κειμένου τού «Δόγματος Μονρόε», επί λέξει ως εξής:

“ Επί πολύ χρόνο, υφίσταται μια έντονη ελπίδα, βασισμένη στον ηρωϊκό αγώνα τών Ελλήνων, ότι θα επιτύχουν στον αγώνα τους και θα αναλάβουν τήν ισότιμη θέση τους μεταξύ τών εθνών τής γης. Πιστεύουμε ότι όλος ο πολιτισμένος κόσμος επιδεικνύει βαθύ ενδιαφέρον για τήν ευημερία τους. Παρότι καμία δύναμη δεν έχει προβεί σε δήλωση υπέρ τους, εν τούτοις, σύμφωνα με τίς πληροφορίες μας, ουδεμία έχει λάβει μέτρα εναντίον τους. Τό [εθνικό] πρόταγμα και τό [ιστορικό] όνομα τών Ελλήνων, τούς έχουν προστατεύσει από κινδύνους που θα μπορούσαν να είχαν καταβάλει σύντομα κάθε άλλο λαό. Οι συνήθεις υπολογισμοί συμφερόντων και [υλιστικών] προσκτήσεων με σκοπό τήν μεγαλοσύνη [τών Μεγάλων Δυνάμεων], οι οποίοι τόσο πολύ αναμιγνύονται στις συναλλαγές τών εθνών, φαίνεται ότι δεν είχαν καμία επίδραση επί εκείνων [τών Ελλήνων]. Από τά γεγονότα που έχουν περιέλθει εις γνώση μας, πιστεύουμε ευλόγως ότι ο εχθρός τους έχει απωλέσει, για πάντα, κάθε επ’ αυτών κυριαρχία · ότι η Ελλάδα θα γίνει ξανά ένα ανεξάρτητο έθνος. Η δε ενδεχομένη αναβάθμισή της σε τέτοιο υψηλό επίπεδο, αποτελεί αντικείμενο τών πλέον ενθέρμων ευχών μας.”

Ενώ επομένως τό φιλελληνικό τελεσίγραφο τής Ρωσίας κατά τής Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ανήγαγε τό Ελληνικό Ζήτημα στο επίκεντρο τού Ανατολικού Ζητήματος ενώπιον τών Μεγάλων Δυνάμεων τής Ευρώπης τό 1821-1822, η επακόλουθη εξαγγελία τού επίσης φιλελληνικού Δόγματος Μονρόε τό 1823 ανεβάθμισε τό Ελληνικό Ζήτημα έτι περαιτέρω, σε ύψιστο επίπεδο, ήτοι στην κεντρική θέση τής παγκόσμιας αρένας τών Μεγάλων Δυνάμεων: Ο κατά ξηράν και κατά θάλασσα Ελληνικός Πόλεμος τής Ανεξαρτησίας (The Greek War of Independence) αποτελούσε ένα εμβληματικό επαναστατικό πρότυπο (paradigm) για τήν απελευθέρωση όλων τών εθνών τής γης. Επί πλέον, η δημοκρατική Ελληνική Πολιτεία είχε εξελιχθεί σε μια de facto πολιτειακή προβολή τών δημοκρατικών Η.Π.Α. στη Γηραιά Ήπειρο, αφού τό πολιτειακό σύστημα που προσδιορίζετο από τό επαναστατικό Σύνταγμα τού Άστρους (1823) είχε πολλά κοινά χαρακτηριστικά μάλλον με εκείνο τών (δημοκρατικών) Η.Π.Α. παρά με οποιοδήποτε άλλο τής (απολυταρχικής-ολιγαρχικής) Ευρώπης τότε, στη Μεταναπολεόντειο εποχή. Επί πλέον, δια τού Δόγματος Μονρόε, η εμπόλεμη Ελλάδα αποτελούσε ένα εν δυνάμει γεωστρατηγικό προγεφύρωμα τών αντιαποικιακών Η.Π.Α. στην αποικιοκρατική Ευρώπη. Ειδικότερα, βάσει τού Δόγματος Μονρόε, οι Η.Π.Α. θα αντιδρούσαν ενεργά, με όλα τά μέσα σε οποιαδήποτε περαιτέρω επέμβαση τών Ευρωπαϊκών Δυνάμεων στην Αμερικανική ήπειρο, είτε αυτή ήταν άμεση (στρατιωτική) είτε ήταν έμμεση (πολιτική), επί λέξει ως εξής:

“ Όσον αφορά στις Κυβερνήσεις [τής Αμερικανικής ηπείρου] πού έχουν διακηρύξει τήν ανεξαρτησία τους και τήν διατήρησαν, και τών οποίων τήν ανεξαρτησία εμείς έχουμε αναγνωρίσει, επί τή βάσει επιμελούς [πολιτικής] στάθμισης και δικαίων αρχών, δεν θα μπορούσαμε να εκλάβουμε οποιαδήποτε παρέμβαση, από οποιαδήποτε Ευρωπαϊκή δύναμη, αποσκοπούσα στο να τίς καταπιέσει, ή να ελέγξει καθ’ οιονδήποτε άλλο τρόπο τό πεπρωμένο τους, υπό οιαδήποτε άλλη έννοια παρά μόνον ως καταφανή εκδήλωση μη-φιλικών προθέσεων κατά τών Ηνωμένων Πολιτειών.”

Θέα τού Καπιτωλίου τών Ηνωμένων Πολιτειών (1806)

[πίνακας τού Benjamin Latrobe (1800-1856)].

Σε περίπτωση οποιασδήποτε, έστω και έμμεσης (πολιτικο-οικονομικής), αντεπαναστατικής επεμβάσεως από Ευρωπαϊκή Δύναμη, “καθ’ οιονδήποτε άλλο τρόπο”, κατά χειραφετηθείσης-ανεξαρτητοποιηθείσης πρώην αποικίας στην Αμερικανική ήπειρο, οι Η.Π.Α. επέσειαν υποδηλωτικώς και αποτρεπτικώς τήν δική τους δυνατότητα για αντιστοίχως έμμεση αλλά επαναστατική αντεπέμβαση τών Η.Π.Α. στην Ευρώπη, και μάλιστα κατά ασύμμετρο “τρόπο”, ήτοι διά υλικής ενισχύσεως τών εμπολέμων Ελλήνων από τίς Η.Π.Α., με σκοπό τήν χαοτική εφαρμογή τού (εθνοαπελευθερωτικού) υποδείγματος τών Ελλήνων σε όλη τήν Ευρώπη προς χειραφέτηση τών εθνοτήτων της και συνακόλουθη διάλυση όλων τών (πολυεθνικών) αυτοκρατοριών της.

Σε αυτό τό πλαίσιο, εκείνη η αποφασιστικότητα τών Η.Π.Α., όσον αφορά στην ασύμμετρη αντεπιθετική εναλλακτική επιλογή της (contingency option) κατά τών Αποικιοκρατικών Δυνάμεων τής απολυταρχικής Ευρώπης, υποσημαίνεται από τήν έμφαση τής διακήρυξης τού Δόγματος Μονρόε στον “ηρωϊκό αγώνα τών Ελλήνων”, ήτοι από τήν ρητή και συγκριτικώς εκτενή αναφορά τού Προέδρου Monroe στον Ελληνικό Πόλεμο τής Ανεξαρτησίας και μάλιστα στην πλέον περίοπτη θέση στο κείμενο τής διακήρυξης, ήτοι ως εισαγωγή στο κυρίως κείμενο τής εξαγγελίας—η οποία θεωρητικά αφορούσε, κατά τά άλλα, σε τεκταινόμενα στην Αμερικανική (και όχι τήν Ευρωπαϊκή) ήπειρο.

Σημειωτέον ότι ο συντάκτης τού Δόγματος Μονρόε John Quincy Adams, που ήταν ο «εγκέφαλος» τού Δόγματος Μονρόε και ο συντάκτης τού κειμένου τής σχετικής εξαγγελίας, εγνώριζε καλά τό αδύναμο στοιχείο («Αχίλλειο πτέρνα») τών απολυταρχικών (μοναρχικών) καθεστώτων στην ηπειρωτική Ευρώπη εν γένει: αποσταθεροποίηση εκ τών ένδον, από λαϊκές επαναστάσεις με δημοκρατικό και εθνικό πρόταγμα (σύμφωνα με τό Ελληνικό υπόδειγμα). Η περί τούτου γνώση τού Adams ήταν όχι μόνον θεωρητική αλλά και βιωματική, αφού, πριν αναλάβει τά καθήκοντά του τό 1817 στην ηγεσία τού Υπουργείου Εξωτερικών τών Η.Π.Α., είχε ευδοκίμως εκπροσωπήσει τήν χώρα του ως ο ιστορικά πρώτος πρέσβυς τών Η.Π.Α. στη Ρωσία τό 1809-1814, ήτοι κατά τήν κρισιμότερη και ίσως μεγαλειωδέστερη μέχρι τότε περίοδο τής Ρωσικής Ιστορίας: Τότε ο Adams είχε τήν τύχη να βιώσει επιτοπίως τόν τιτάνιο αγώνα τής Ρωσίας κατά τής Grande Armée τού Ναπολέοντος, και να αναπτύξει έκτοτε προσωπική σχέση αλληλοεκτίμησης με τόν Τσάρο Αλέξανδρο Α΄. Είχε επίσης αντίστοιχες βιωματικές γνώσεις για τίς αδυναμίες τής Ρωσίας, όπως επίσης και τής Αγγλίας (όπου διετέλεσε πρέσβυς τών Η.Π.Α. τό 1814-1817) και τής Γαλλίας (όπου διέμεινε κατά τίς «100 ημέρες» τού Ναπολέοντος τό 1815). Με τήν αίσθηση δε τού μέτρου που τόν διέκρινε—ήταν κλασικιστής σε ακαδημαϊκό επίπεδο, με εμβριθή γνώση τόσον τής Λατινικής όσον και τής Αρχαίας Ελληνικής—ο Adams εγνώριζε πώς να μην υποτιμά αλλά ούτε όμως και να υπερτιμά τίς στρατιωτικές και πολιτικές απειλές από τόν Παλαιό Κόσμο (Ευρώπη) κατά τού Νέου Κόσμου (Αμερική).

ΙV. Επανάσταση τών εθνών

Δια τών διαδοχικών φιλελληνικών της διακηρύξεων τό 1822-1823, η ηγεσία τών Η.Π.Α. κατέδειξε ότι είχε αντιληφθεί πρώτη τότε ότι η εξέγερση τών Ελλήνων ήταν εθνοκεντρική (και όχι αντικαθεστωτική) και ότι επομένως η ανεξαρτησία τής Ελλάδος θα σηματοδοτούσε τήν αρχή μιας νέας εποχής, στην οποία η φυσική (αντιηγεμονική-αντιαποικιακή) αρχή τών εθνοτήτων—τό δικαίωμα εθνοτικού αυτοπροσδιορισμού και αυτοδιάθεσης κάθε λαού—θα εξετόπιζε τήν τεχνητή (ηγεμονική-αποικιακή) αρχή τής νομιμότητος. Επομένως, ο Αγώνας τής Παλιγγενεσίας προσήγαγε στο προσκήνιο τής ευρωπαϊκής σκηνής τά έθνη τής Ευρώπης, ανεξάρτητα από τό πληθυσμιακό μέγεθος εκάστου. Δηλαδή από τήν Ελλάδα άρχισε η επανάσταση τών εθνών σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, ή (δεδομένου τού ευρωκεντρισμού τής εποχής) και σε παγκόσμιο επίπεδο.

Σε εκείνο τό εξελικτικό πλαίσιο, η φιλελληνική εξαγγελία τού Δόγματος Μονρόε συνεκλόνισε εκ θεμελίων τήν Ιερά Συμμαχία (η οποία κατέρρευσε κατά τόν επόμενο χρόνο, τό 1824), και σηματοδότησε τό γεγονός ότι είχε πλέον επέλθει τότε ανεπιστρεπτί η αρχή τού τέλους όλων τών αυτοκρατοριών, όχι μόνον τών πολυεθνικών αυτοκρατοριών (όπως η Αυστριακή τού Metternich και η Οθωμανική τού Σουλτάνου) αλλά και όλων τών αποικιακών αυτοκρατοριών, λόγω τών δύο επιτυχημένων (επικρατησάντων) εθνοτικών επαναστάσεων στην “Εποχή τών Επαναστάσεων” (Hobsbaum 1961): τής εθνογονικής Αμερικανικής Επαναστάσεως στον Νέο Κόσμο στον 18^ο αιώνα, και τής εθνοαπελευθερωτικής Ελληνικής Επαναστάσεως στη Γηραιά Ήπειρο στον 19^ο αιώνα. Πράγματι, όπως απεδείχθη από τίς ιστορικές εξελίξεις, αφού η μικρή Ελλάδα κατόρθωσε να απελευθερωθεί (από τόν βάρβαρο Οθωμανικό ζυγό) στον 19^ο αιώνα, ήταν αδιανότητο πλέον να μην απελευθερωθεί η μεγάλη Ινδία (από τήν συγκριτικά «πολιτισμένη» αποικιακή εξάρτηση) στον 20^ό αιώνα.

V. Εθνικές αξίες και όνομα τών Ελλήνων

Τήν τεράστια δύναμη και τήν χαοτική δυναμική που προσλαμβάνει ο εθνισμός όταν καθίσταται ιδεαλιστικός (πατριωτικός), τήν υπεδήλωσε ο Πρόεδρος Monroe, όταν επεσήμανε, κατά τήν εξαγγελία τού Δόγματος Μonroe, ότι οι εξωπραγματικοί θρίαμβοι τής Ελλάδος στον Αγώνα τής Παλιγγενεσίας, οφείλοντο στο αμιγώς ιδεαλιστικό σύστημα αξιών τών Ελλήνων, ήτοι επί λέξει ότι “οι συνήθεις υπολογισμοί συμφερόντων και προσκτήσεων με σκοπό τήν μεγαλοσύνη, οι οποίοι τόσο πολύ αναμιγνύονται στις συναλλαγές τών εθνών, φαίνεται ότι δεν είχαν καμία επίδραση” επί τών εμπολέμων Ελλήνων τό 1821-1823. Αυτή η διαπίστωση περί τής εθνοαπελευθερωτικής (και εν πολλοίς χαοτικής) δυνάμεως τού (ιδεαλιστικού) πατριωτισμού, θα αποτελούσε έκτοτε, μέχρι τόν Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, τόν ακρογωνιαίο λίθο τής αντιαποικιακής εξωτερικής πολιτικής τών Η.Π.Α, που επί πολλές δεκαετίες απέβλεπαν και προσέβλεπαν στην αναπόδραστη (ή και νομοτελειακή) διάλυση όλων τών στρατοκρατικών αποικιακών αυτοκρατοριών.

Διαχρονική δε σημασία έχει η διαπίστωση τής Κυβερνήσεως τών Η.Π.Α., και ειδικά τού John Quicy Adams, ότι “τό πρόταγμα και τό όνομα τών Ελλήνων, τούς έχουν προστατεύσει από κινδύνους που θα μπορούσαν να είχαν καταβάλει σύντομα κάθε άλλο λαό”, δεδομένου ότι οι μεν περιφανείς νίκες τών Ελλήνων τό 1821-1823 οφείλοντο στο ιδεαλιστικό-πατριωτικό τους πρόταγμα (εθνική ανεξαρτησία και πολιτική ελευθερία), η δε παράλληλη και ταυτόχρονη προάσπιση τού Οικουμενικού Ελληνισμού από τήν Ρωσία, δια τού τελεσιγράφου της κατά τής Οθωμανικής Αυτοκρατορίας τό 1821, οφείλετο στο ιστορικό όνομα τής Ελλάδος ως κοιτίδος τού Δυτικού (ελληνογενούς-Χριστιανικού) Πολιτισμού. Συγκεφαλαιωτικά, σύμφωνα με τόν Πρόεδρο James Monroe και τόν John Quincy Adams, τό εθνοαπελευθερωτικό Πρόταγμα τού 1821 και τό ιστορικό Όνομα τών Ελλήνων, ήτοι η παγκοσμίως και διαχρονικώς απαστράπτουσα ονοματολογική εθνική τους παρακαταθήκη («Ελλάς», «Ιωνία», «Κρήτη», «Κύπρος», «Ήπειρος», «Μακεδονία» κ.ο.κ.), συναποτελούν για τούς Έλληνες θεμελιώδεις παράγοντες Εθνικής Ασφαλείας, διότι “τούς προστάτευσαν” από τρομακτικούς “κινδύνους που θα είχαν καταβάλει κάθε άλλον λαό”, και επομένως παράγοντες μη-διαπραγματεύσιμους, μη-αμφισβητήσιμους και μη-εκχωρήσιμους, τότε, στον Αγώνα τής Παλιγγενεσίας, και έκτοτε.

Επισημειώσεις

(1) Η Ελληνική εθνική απάντηση στις αντιδραστικές (αντεπαναστατικές) διαβουλεύσεις τών ανάκτων και λοιπών ηγεμόνων τής Ευρώπης στη Verona, ήταν όχι μόνον στρατιωτική (η διά στρατιωτικής εφόδου απελευθέρωση τού Ναυπλίου στις 29 Οκτωβρίου - 3 Δεκεμβρίου 1822), αλλά επίσης και διπλωματική: Σε επίπεδο εξωτερικής πολιτικής, η πρώτη θεαματική πράξη τής νεοσύστατης δημοκρατικής Ελληνικής Κυβερνήσεως ήταν η σύνταξη ενός διαβήματος (“Δηλοποιήσεως”, υπογραφείσης στις 29 Αυγούστου, 1822), τό οποίο η Ελληνική Πολιτεία κατόρθωσε—με την αποτελεσματική μεσολάβηση τού Πάπα Pius III—να τήν υποβάλει εγκαίρως στο Συνέδριο τής Ιεράς Συμμαχίας στη Verona. Σε εκείνο τό διάβημα τής εγειρομένης Ελλάδος ενώπιον τών ηγεμόνων τής Ευρώπης, ανεδεικνύετο με παρρησία και απεριφράστως η Οθωμανική γενοκτονιακή απειλή κατά τού Ελληνικού έθνους, μεταξύ άλλων επί λέξει ως εξής:

“῾Η εὐρωπαϊκή Τουρκία, ἡ ᾿Ασία καὶ ἡ ᾿Αφρική ἐξοπλίζονται ἁμιλλώμεναι πρὸς ἀλλήλας διὰ νὰ ὑποστηρίξωσι τὴν σιδηρᾶν χεῖρα τὴν καταπιέσασαν τοσοῦτον χρόνον τὸ ἑλληνικόν ἔθνος καὶ τείνουσαν ὅλως εἰς τὸ νὰ τὸ ἐξολοθρεύσῃ.”

Έτι περαιτέρω, η Ελληνική απάντηση ήταν και ανθρωπιστική: Στο πλαίσιο αυστηρών διαταγών τής νεοσύστατης δημοκρατικής Κυβερνήσεως τής Ελλάδος, η απελευθέρωση τού Ναυπλίου ήταν συντεταγμένη, ήτοι χωρίς εκδικητικά αντίποινα και σφαγές τών ηττηθέντων πολιορκημένων Τούρκων από τούς νικήσαντες Έλληνες πολιορκητές τού Ναυπλίου. Στις 3 Δεκεμβρίου 1822, ο Κολοκοτρώνης διέταξε οι μεν οι πύλες τού Ναυπλίου να κλείσουν, τά δε περισσότερα ελληνικά στρατεύματα να παραμείνουν εκτός τών τειχών, προκειμένου να αποτραπούν λεηλασίες τουρκικών περιουσιών ή και τέτοιες σφαγές στο απελευθερωθέν Ναύπλιο. Οι νικημένοι Τούρκοι υπερασπιστές τού Ναυπλίου επιβιβάσθηκαν μετά από 9 ημέρες, στις 12 Δεκεμβρίου 1822, σε πλοία τού Ελληνικού Στόλου υπό τήν Ναυαρχία τού Ανδρέα Μιαούλη, όπως επίσης και στην Αγγλική φρεγάτα Cambrian υπό τόν πλοίαρχο Hamilton, και τελικά διαμετεκομίσθησαν στην μη-εμπόλεμη Μικρά Ασία (στην Σμύρνη και στο Κουσάντασι), σύμφωνα με τούς όρους τής σχετικής συνθηκολόγησης (31 Οκτωβρίου 1822) μεταξύ Ελλήνων νικητών και Τούρκων ηττημένων.

(2) Περί τού Αγώνα τής Παλιγγενεσίας ως χαοτικού φαινομένου σε διεθνές (ευρωπαϊκό και παγκόσμιο) επίπεδο, ιδέ: «Χαοτική δυναμική τού 1821», εδώ (https://www.academia.edu/37670714/Χαοτική_Δυναμική_τού_1821), και επί πλέον «Χαοτικό Υπερχρονικό Ελληνικό Θαύμα» (κεφάλαια 3-5) εδώ (https://www.academia.edu/37783607/Χαοτικό_Υπερχρονικό_Ελληνικό_Θαύμα).

(3) Παρασκήνιο τού Δόγματος Monroe. Περί τού παρασκηνίου και τής 15μηνης κυοφορίας τού Δόγματος Μονρόε στην ηγεσία τών Η.Π.Α.—π.χ. μυστική συμφωνία τών ευρωπαίων ηγεμόνων στη Verona τό 1822 κατά τών Η.Π.Α., τής Αγγλίας και τής Ελλάδος, διλήμματα τής ηγεσίας τών Η.Π.Α. περί ενόπλου εφαρμογής (enforcement) τού Δόγματος Μονρόε στην πράξη, συμβολή τής εμπολέμου Ελλάδος στη μορφοποίηση τού Δόγματος Μονρόε, Αγγλο-Αμερικανικός διατλαντικός άξονας, κ.τ.λ.—ιδέ τήν Προσυνεδριακή 'Εκδοση τής πραγματείας (320 σελίδες) με τίτλο «Τό Φιλελληνικό Τελεσίγραφο Πολέμου τής Ρωσίας κατά τής Οθωμανικής Αυτοκρατορίας τό 1821» (κεφ.19, σσ. 98-115) στο ακαδημαϊκό site τού συγγραφέα εδώ (https://www.academia.edu/37896808/The_Philhellenic_Russian_Ultimatum_against_the_Ottoman_Empire_in_1821_-_Preconference_edition_320_pages_).

(4) Ολόκληρο τό κυρίως κείμενο τής εξαγγελίας τού Δόγματος Μονρόε παρατίθεται στο πρωτότυπο τής παρούσης μονογραφίας, στην Αγγλική γλώσσα: «The Philhelenic Monroe Doctrine» (Επισημείωση 2, σσ. 18-22) εδώ (https://www.academia.edu/37912894/The_philhellenic_Monroe_Doctrine).