Αναζητείται ήθος

.

Προκειμένου να αποφύγουμε τον χαρακτηρισμό κάποιου πολιτικού ως στερουμένου ήθους, εφεύραμε -κατά τα τελευταία χρόνια στα ΜΜΕ- τον όρο «πολιτικό ήθος», υπαινισσόμενοι πως είναι κάτι διαφορετικό από το κοινωνικό ήθος με το οποίο οφείλει να κοσμείται κάθε πολίτης.Η ενέργεια αυτή είναι δικολαβίστικη, και γίνεται για να... απαλλάξει από τυχούσες αγωγές σε βάρος μας, αφού -υποτίθεται- με την έκφραση «πολιτικό ήθος» ασκούμε πολιτική κριτική, επιβαλλόμενη από το λειτούργημα-επάγγελμά μας. Και θα υποστηρίξουμε πως ναι μεν δηλώσαμε ότι ο τάδε στερείται «πολιτικού ήθος», αλλά το εν γένει ήθος του, το τιμούμε.Φυσικά, το ήθος δεν διαχωρίζεται σε κοινωνικό, πολιτικό, επαγγελματικό ή ό,τι άλλο. Ο Απολλώνιος ο Περγαίος έγραψε: «Εκείνοι που ξεχωρίζουν την πολιτική από την ηθική, ποτέ δεν θα καταλάβουν ούτε τη μία, ούτε την άλλη». Το ήθος δεν είναι τίποτε άλλο από την συμπεριφορά του ανθρώπου μέσα στην κοινωνία. Έχει σχέση με τα ψυχικά χαρίσματά του, την παιδεία του, αλλά και την συνειδητοποίηση ότι αποτελεί μέλος μιας κοινωνίας, της οποίας οφείλει να σέβεται τους ηθικούς κανόνες που την διέπουν.
Να μου επιτραπεί να παραθέσω μία παράγραφο από την «Ρητορική» του Αριστοτέλους, για να γίνει σύγκριση μεταξύ τού πώς πρέπει να συμπεριφέρεται ο πολιτικός -και κάθε δημόσιο πρόσωπο- και τι συμβαίνει σήμερα:
«Με τον χαρακτήρα του ο ρήτορας πείθει όταν μιλάει, με τέτοιον τρόπο ώστε ο λόγος του να τον κάνει αξιόπιστο· γιατί στους έντιμους ανθρώπους χαρίζουμε σε μεγαλύτερο βαθμό και με περισσότερη προθυμία την εμπιστοσύνη μας για όλα, βέβαια, εν γένει, τα θέματα, κατά τρόπο όμως απόλυτο για τα θέματα στα οποία δεν υπάρχει βεβαιότητα και μας αφήνουν περιθώρια αμφιβολίας.» Και αυτό όμως πρέπει να προκύπτει από τον λόγο και όχι να είναι το αποτέλεσμα μιας καλής ιδέας που έχουμε από πριν για τον ρήτορα: εγώ δεν δέχομαι, όπως το δέχονται κάποιοι συγγραφείς εγχειριδίων ρητορικής, ότι η εντιμότητα του ρήτορα δεν αποτελεί στοιχείο της ρητορικής τέχνης, γιατί δήθεν δεν συντελεί καθόλου στο να πεισθεί ο ακροατής· ίσα ίσα θα έλεγα ότι ο χαρακτήρας του ρήτορα είναι σημαντικότατο μέσο πειθούς» («αλλά σχεδόν ως ειπείν κυριωτάτην έχει πίστιν το ήθος»).
Κατά τον Αριστοτέλη, επομένως, ο ρήτορας οφείλει να κοσμείται με ήθος, προκειμένου να επηρεάσει θετικά τον ακροατή. Η αμφίβολη ηθικότητα καταστρέφει τις γέφυρες επικοινωνίας και οδηγεί σε μη αποδοχή των επιχειρημάτων.
Δεν νομίζω πως θα υπάρξει κάποιος που δεν θα συμφωνήσει πως έτσι πρέπει να έχουν τα πράγματα. Αλλά δεν νομίζω, επίσης, πως θα υπάρξει κάποιος που θα υποστηρίξει ότι έτσι έχουν. Το «πρέπει να έχουν» με το «έχουν» βρίσκεται σε διάσταση. Δυστυχώς, το τελευταίο πράγμα που απαιτείται από τους εκπροσώπους μας, είτε στον πολιτικό είτε στον συνδικαλιστικό στίβο, είναι να διαθέτουν ήθος. Αρκεί να μας «βολέψουν».
Κι αυτοί, φυσικά, δεν έχουν κανένα λόγο να συμπεριφερθούν διαφορετικά. Άλλωστε, αν τους ψέξουμε θα μας απαντήσουν με μια σοφή φράση που έγραψε η Γαλάτεια Καζαντζάκη: «εικόνα σου είμαι κοινωνία και σου μοιάζω».Αν θέλουμε λοιπόν, πολιτικούς κι συνδικαλιστές με ήθος, έχουμε χρέος να επιλέξουμε τους κατάλληλους, και όχι αυτούς που θα μας εντυπωσιάσουν ενώ στερούνται ουσίας. Να μη κάνουμε δηλαδή, ό,τι κάνουμε τόσα χρόνια. Για να υπάρξει μια άλλη κοινωνία, που να έχει σωστούς εκπροσώπους, ας θέσουμε στο περιθώριο -εκεί που ανήκουν- είτε τους «καλαμοκαβαλάρηδες», είτε τους «φωνακλάδες», είτε αυτούς που πράττουν όχι για το συμφέρον των πολιτών, αλλά για ικανοποίηση των απωθημένων τους.Τα τελευταία γεγονότα με πρωταγωνιστές πολιτικούς και συνδικαλιστές, είναι καιρός, τουλάχιστον, να μας προβληματίσουν.

Ο Μακεδών